Çarlz Bebbic

Çarlz Bebbic (ing. Charles Babbage, 26 dekabr 1791^[1][2][…] – 18 oktyabr 1871^[3][4][…], Marlibon^[d], Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı^[2][5]) — ingilis riyaziyyatçısı, filosofu və maşınqayırma mühəndisi. İlk hesablayıcı maşının ixtiraçısı. İngiltərə Kral Cəmiyyətinin üzvü olmuşdur.

Çarlz Bebbic
Charles Babbage
Doğum tarixi	26 dekabr 1791(1791-12-26)[1][2][…]
Vəfat tarixi	18 oktyabr 1871(1871-10-18)[3][4][…] (79 yaşında)
Vəfat yeri	Marlibon[d], Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı[2][5]
Vəfat səbəbi	böyrək çatışmazlığı[d]
Dəfn yeri	Kensal-Qrin qəbiristanlığı[d][6]
Uşaqları	8[7] (Benjamin Babbage, Henry Babbage daxil olmaqla)
Elm sahələri	riyaziyyat, analitik fəlsəfə, informatika
Elmi dərəcələri	bakalavr[d] (1814)[8], magistr[d] (1817)[8]
İş yeri	Kembric Universiteti (1827–1839)[3]
Təhsili	Triniti Kolleci (1810–)[8]
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti, Bavariya Elmlər Akademiyası[d], Peterburq Elmlər Akademiyası, Macarıstan Elmlər Akademiyası, Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası (1832–), Kral statistika cəmiyyəti (1834–)[8], Turin Elmlər Akademiyası[d] (1841–)[5]
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Çarlz Bebbic 26 dekabr 1791-ci il İngiltərənin cənub-qərbində yerləşən Totnes şəhərində, varlı bank işçisinin ailəsində dünyaya göz açmışdır. O hələ 1820–1860-cı illərdə ilk dəfə olaraq proqram idarəetməsinə malik olan hesablama maşının yaradılması ilə məşğul olmuşdur. Bebbicin "Mexaniki Kompüter"i üçün proqramları dahi ingilis şairi Corc Bayronun yeganə qızı, dərin riyazi biliklərə malik olan Ada Avqusta Lavleys hazırlayırdı.

İlk analitik maşının kəşfi

On the economy of machinery and manufactures, 1835

Çarlz Bebbic müasir kompüterin prototipi olan universal rəqəm hesablama maşınının layihəsini hazırlamışdır. Hesablama maşınları sahəsinin mütəxəssisi olan Bebbic hərtərəfli insan idi. Dahi alimin ixtiralarının siyahısına spidometr, oftalmoskop, seysmoqraf da daxildir. O, XIX əsr tarixində özündən sonra böyük iz qoymuş və tək riyaziyyat və hesablama texnikası deyil, elmin bütün sahələrində çevrilişlər etmişdir.

1830-cu ildə Çarlz Bebbic proqramla işləyən, yəni insanın iştirakı olmadan hesablama aparan hesablama maşınını yaratmağa cəhd göstərdi. Maşına proqramın perfokartlar vasitəsi ilə daxil edilməsi verilənlərin və nəticələrin isə yaddaşda saxlanması nəzərdə tutulurdu. Çarlz Bebbicin kəşfi sonradan kompyuterin yaranmasının əsasını qoydu.^[9]

Bebbicin işlərinin bir hissəsi London Elmi Muzeyində saxlanılır.^[10]