Kiril qrafikası

Kiril qrafikası, köhnə mənbələrdə Kirill (azərb-kiril. Кирилл)^[1] — bir çox dillərin əlifbalarının qrafiki təsviri.

Kiril qrafikası ilə yazılmış məktub

Kiril əlifbası aşağıdakı slavyan dillərində istifadə olunur:

• belarus dili
• bolqar dili
• makedon dili
• rusin dili
• rus dili
• serb dili
• ukrayna dili
• çernoqor dili

Bu əlifba həmçinin keçmiş Sovet İttifaqında 100-dən artıq xalqın əlifbasının tərtib olunmasında istifadə edilmişdir. Hazırda Rusiyada yaşayan əksər xalqlar və müstəqillik qazanmış bəzi keçmiş Sovet respublikaları bu əlifbadan istifadə etməkdədirlər. Həmin ölkələr aşağıdakılardır:

• Qazaxıstan
• Qırğızıstan
• Moldova
• Tacikistan

	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
0400	Ѐ	Ё	Ђ	Ѓ	Є	Ѕ	І	Ї	Ј	Љ	Њ	Ћ	Ќ	Ѝ	Ў	Џ
0410	А	Б	В	Г	Д	Е	Ж	З	И	Й	К	Л	М	Н	О	П
0420	Р	С	Т	У	Ф	Х	Ц	Ч	Ш	Щ	Ъ	Ы	Ь	Э	Ю	Я
0430	а	б	в	г	д	е	ж	з	и	й	к	л	м	н	о	п
р	с	т	у	ф	х	ц	ч	ш	щ	ъ	ы	ь	э	ю	я
0450	ѐ	ё	ђ	ѓ	є	ѕ	і	ї	ј	љ	њ	ћ	ќ	ѝ	ў	џ
0460	Ѡ	ѡ	Ѣ	ѣ	Ѥ	ѥ	Ѧ	ѧ	Ѩ	ѩ	Ѫ	ѫ	Ѭ	ѭ	Ѯ	ѯ
0470	Ѱ	ѱ	Ѳ	ѳ	Ѵ	ѵ	Ѷ	ѷ	Ѹ	ѹ	Ѻ	ѻ	Ѽ	ѽ	Ѿ	ѿ
0480	Ҁ	ҁ	҂	҃	҄	҅	҆		҈	҉	Ҋ	ҋ	Ҍ	ҍ	Ҏ	ҏ
0490	Ґ	ґ	Ғ	ғ	Ҕ	ҕ	Җ	җ	Ҙ	ҙ	Қ	қ	Ҝ	ҝ	Ҟ	ҟ
04A0	Ҡ	ҡ	Ң	ң	Ҥ	ҥ	Ҧ	ҧ	Ҩ	ҩ	Ҫ	ҫ	Ҭ	ҭ	Ү	ү
04B0	Ұ	ұ	Ҳ	ҳ	Ҵ	ҵ	Ҷ	ҷ	Ҹ	ҹ	Һ	һ	Ҽ	ҽ	Ҿ	ҿ
04C0	Ӏ	Ӂ	ӂ	Ӄ	ӄ	Ӆ	ӆ	Ӈ	ӈ	Ӊ	ӊ	Ӌ	ӌ	Ӎ	ӎ
04D0	Ӑ	ӑ	Ӓ	ӓ	Ӕ	ӕ	Ӗ	ӗ	Ә	ә	Ӛ	ӛ	Ӝ	ӝ	Ӟ	ӟ
04E0	Ӡ	ӡ	Ӣ	ӣ	Ӥ	ӥ	Ӧ	ӧ	Ө	ө	Ӫ	ӫ	Ӭ	ӭ	Ӯ	ӯ
04F0	Ӱ	ӱ	Ӳ	ӳ	Ӵ	ӵ	Ӷ	ӷ	Ӹ	ӹ
0500	Ԁ	ԁ	Ԃ	ԃ	Ԅ	ԅ	Ԇ	ԇ	Ԉ	ԉ	Ԋ	ԋ	Ԍ	ԍ	Ԏ	ԏ

Həmçinin qafik şəkil formasında baxa bilərsiniz.

а

б

в

г

д

е

ё

ж

з

и

й

к

л

м

н

о

п

р

с

т

у

ф

х

ц

ч

ш

щ

ъ

ы

ь

э

ю

я

а

б

в

г

д

е

ё

ж

з

и

й

к

л

м

н

о

п

р

с

т

у

ф

х

ц

ч

ш

щ

ъ

ы

ь

э

ю

я

Əlifbalar müqayisəsi

Əsl səslər cədvəli
Latın	A	Ă	Ä	Ë	E	B	C	Ç	J	D	Ḑ	F	G	Ğ	Ģ	H	Ḩ	X	I	İ	K	Ķ	Q	L	Ḽ	M	N	Ņ	Ň	O	Ö	P	R	S	Š	Ş	Ț	T	U	Ü	V	W	Y	Z	Ž
Azərbaycan	A	-	Ə	-	E	B	C	Ç	J	D	-	F	G	Ğ	-	H	-	X	I	İ	K	-	Q	L	-	M	N	-	-	O	Ö	P	R	S	-	Ş	-	T	U	Ü	V	-	Y	Z	-
Ərəb	أ	ع	ء	ء	أ	ب	ج	چ	ژ	د	ڏ	ف	گ	ݝ	غ	ه	ح	خ	إ	إ	ك	ٯ	ق	ل	ڵ	م	ن	ڠ	ڭ	ۆ‎	ۆ	پ	ر	س	ث	ش	ڞ	ت	ٱ	ٱ	ۋ	و	ي	ز	ذ
Kiril	А	Ӑ	Ә	Є	Е	Б	Җ	Ч	Ж	Д	Ӡ	Ф	Г	Ғ	Ӷ	Һ	Ҳ	Х	Ы	И	К	Қ	Ҡ	Л	Љ	М	Н	Ң	Њ	О	Ө	П	Р	С	Ҫ	Ш	Ц	Т	У	Ү	В	Ў	Й	З	Ҙ
1. Ää=Əə=Эə 2. Č=J 3. Š=Ť və Ž=Ď 4. Ț=T+S və Ḑ=D+Z 5. Ṡ= ص və Ḋ= ض 6. Ṫ= ط və Ż= ظ
7. Uzun: Â, Ê, Î, Ô, Û. 8. Yumşaq: Ă, Ĕ, Ĭ, Ŏ, Ŭ. 9. İncə: (ˋ) - Səssiz hərflər

• Š=Ť və Ž=Ď.
• Ķķ=Ⱪⱪ və Ḩḩ=Ⱨⱨ
• Uzun səslər: Â, Ê, Î, Ô, Û.
• Yarı səslər: Ă, Ĕ, Ĭ, Ŏ, Ŭ (Qırtlaq hərfləri).
• Ṫ hərfi əlifbada olmayan T-D səsidir (Ərəbcə:ط). Yalnız Ərəb və Osmanlıca tərcümələrində istifadə edilər.
• Ż hərfi əlifbada olmayan Z-S səsidir (Ərəbcə:ظ). Yalnız Ərəb və Osmanlıca tərcümələrində istifadə edilər.
• ٯ = ق (Qırtlaq K hərfi) və ya ڨ (Qırtlaq G hərfi).

Tarixi

Kiril qrafikası Dunay Bolqar Dövləti dövründə yaradılmışdı.^[2] Bəzi müasir araşdırmaçıların inandığı fərziyyəyə görə, erkən Kiril qrafikası Preslav Ədəbi Məktəbində yaradılmışdı.^[3]