Neodim

Neodim (Nd) – nadir metallardandır, lantanoidlərə aid edilir. D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 60-cı element. Neodim - elementlərin dövri sisteminin III qrupundadır. Təbiətdə 5 stabil (kütlə ədədləri 142,143,145,146,148) və 2 radioaktiv (kütlə ədədləri 144,150 olan) izotopu tapılmışdır. Yer qabığında neodimin miqdarı 2,5.10-3 %, dəniz suyunda – 9,2.10-6 mq/l təşkil edir. Monosit və loparit minerallarının kristal qəfəsinə izomorf qarışıq kimi daxildir.

60 prazeodim ← neodim → prometium - ↑ Nd ↓ U dövri cədvəl
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə	neodim, Nd, 60
Qrup, Dövr, Blok	, 6, f
Xarici görünüşü
Atom kütləsi	144.242 q/mol
Elektron formulu	[Xe] 4f4 6s2
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı (0 °C, 101,325 kPa)	q/L
Ərimə temperaturu	1024 °C (1297 K, 1875 °F)
Qaynama temperaturu	3074 °C (3347 K, 5565 °F)
Elektromənfiliyi	1,14
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi	kCmol-1

Tarixi

Avstriya kimyaçısı Karl Auer fon Velsbax tərəfindən 1885-ci ildə oksid neodim şəklində kəşf edilmişdir.

Alınması

Başqa lantanoidlər kimi neodimdə əridilmiş xloridin NdCl₃ elektrolizindən alınır.Saf neodim almaq üçün metalotermik üsuldan istifadə edilir.

Fiziki xassələri

Neodim gümüşü-sarımtıl rəngli metaldır, paramaqnit xassəlidir. Oksidləşmə dərəcələri +3, +4, nadir hallarda +2 olur.

Kimyəvi xassələri

Neodim birləşmələrdə üçvalentlidir. Qızdırıldıqda hidrogen, karbon, azot, fosforla və halogenlərlə reaksiyaya girir:

• 2 Nd + N₂ → 2 NdN
• 2Nd + 3 Y₂ → 2 NdY₃

Adi temperaturda xlorid, nitrat, sulfat turşuları ilə reaksiyaya daxil olur. Alınan duzlar suda həll olur. 180-200⁰C-dən yuxarı temperaturda havada dərhal oksidləşir. Qaynar su ilə reaksiyaya daxil olur. Hidroksidi Nd(OH)₃ əsası xassəlidir, qələvilərdə həll olmur. Nd ³⁺ kationu qırmızı bənövşəyi rənqdədir.

Tətbiqi

Neodim, maqnezium və alüminium ərintiləri texnikanın müxtəlif sahələrində işlədilir. Rəngli şüşələrin hazırlanmasında (bənövşəyi neodim şüşəsi), maqnit oyuncağlarının alınmasında istifadə olunur.

Mənbə

1. Химический энциклопедически словарь. М., « Советская энциклопедия», 1983 год, с. 372.
2. Волков А.И, Жарский И.М. Большой химический справочник.М., 2005 год, с.184

İstinadlar

• Неодим на Webelements
• Неодим в Популярной библиотеке химических элементов
• Неодим — статья из химической энциклопедии