Raspberry Pi

Raspberry Pi (Razberi pi) — Öncədən, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ibtidai informatika və kompüter biliklərini tədris etmək məqsədiylə yaradılan, kredit kartı ölçülərində olan və ucuz  başa gələn, Raspberry Pi Foundation^[3][4] tərəfindən yaradılan,  sonradan isə çox geniş yayılmış və bir çox tətbiq sahələri tapmış bir-lövhəli kompüterdi. Üç il ərzində, ümumilikdə 4,5 miliyon Raspberry Pi^[5] satılmışdır.

Raspberry Pi

Raspberry Pi 3 Model B
Tipi	Bir-lövhəli kompüter
Buraxılış tarixi	29 fevral 2016
Satış qiyməti	US$35
Əməliyyat sistemi	Raspbian Ubuntu MATE Kali Linux Snappy Ubuntu Core Windows 10 IoT Core[1] RISC OS Debian Arch Linux ARM
Mərkəzi prosessor	1.2 GHz 64/32-bit dörd-nüvəli ARM Cortex-A53
RAM yaddaşı	1 GB LPDDR2 RAM 900 MHz[2]
Daimi yaddaş	MicroSDHC slot
Qrafika	Broadcom VideoCore IV
Qidalanma	800 mA (4.0 W)
Sayt	raspberrypi.org

Raspberry Pi 5

Tarixcə

2011-ci ilin mayında USB fləş kart ölçülərində^[6][7]  olan Raspberry Pi-nin ilk konseptini Devid Breben təqdim etmişdir. 

2011-ci ilin iyul ayının sonunda avadanlığın alfa - versiyası üzrə işlər bitirilərək istehsala göndəilir. 12 avqusta artıq Raspberry Pi Foundation avadanlıqların ilk hazır partiyasını alır. Alfa - versiyasında olan bəzi test funksiyalar və bahalı detallar avadanlığın final versiyasından cıxarılmışdır. Həmçinin avadanlığın son versiyası 20% daha kiçik və altı qat əvəzinə, dörd qatdan ibarətdir^[8][9].

10 yanvar 2012-ci ildə şirkət 10 min lövhədən ibarət  «B»^[10] modelinin istehsalına başladığını elan etdi.

29 fevral 2012-ci il «B»^[11] model lövhələrinin satışına başlanılır.

16 iyul 2012-ci il layihənin yaradıcıları Raspberry Pi «B» modelinin sifarişlərinə qoyulan məhdudiyyətlərin yığışdırıldığını bildirdi.

14 dekabr 2012-ci il Raspberry Pi «A» modelinin istehsalına başlanılır.

14 iyul 2014-cü il layihənin yaradıcıları lövhənin üçüncü versiyası olan Raspberry Pi «B+» modelini buraxırlar.

2 fevral 2015-ci il layihənin yaradıcıları lövhənin dördüncü versiyası olan Raspberry Pi «2B» modelini buraxırlar.

26 noyabr 2015-ci il layihənin yaradıcıları yeni Raspberry Pi Zero mikrokompyuteri buraxdılar. Əsas fərq- qiyməti 5 dollar və montaj edilməmiş GPİO (ümumi təyinatlı giriş-çıxış) konnektoru^[12].

29 fevral 2016-cı il Raspberry Pi 3 modelinin buraxılışı. Yeni 64-bitlik prosessor, WiFi və Bluetooth modulu.

Növləri

Göstərilən növlərdə istehsal olunur:

Növ	Buraxılış tarixi	Prosessor	Tezlik	Nüvə	OYQ	GPIO	USB	Ethernet	WiFi	Bluetooth	Qiyməti
A	fevral 2013	ARM1176JZ-F[13]	700 MHz	1	256 Mb	26 pin	1 port				$20
A+	noyabr 2014	ARM1176JZ-F	700 MHz	1	256 Mb	40 pin	1 port				$25
B	aprel 2012	ARM1176JZ-F	700 MHz	1	512 Mb	26 pin	2 port	var			$35
B+	iyun 2014	ARM1176JZ-F	700 MHz	1	512 Mb	40 pin	4 port	var			$30
2B	fevral 2015	ARM Cortex-A7	900 MHz	4	1 Gb	40 pin	4 port	var			$35
Zero	noyabr 2015	ARM1176JZ-F	1 GHz	1	512 Mb	40 pin	1 port[14]				$5[12]
3B	fevral 2016	ARM Cortex-A53 x64	1,2 GHz	4	1 Gb	40 pin	4 port	var	802.11n	4.1	$35

Xarici görünüş

Mikrokompyuter kredit kartı ölçülərində, tamamilə istifadəyə hazır şəkildə, 4 qatdan ibarət elektronik lövhədir. Standart komplektasiya yalnız mikrokompyuter lövhəsindən ibarətdir, lövhə qutusunu, qida blokunu, fleş kartı əlavə sifarişlə almalısız.

Model A/A+

• 
• 

Model B/B+

• 
• 

Model 3B

• 

Pi Zero

• 

Ümumi təyunatlı giriş-çıxış (GPIO) konnektoru

Raspberry Pi 1 Model A+ və B+, Pi 2 Model B, Pi 3 Model B və Pi Zero üzərində GPIO J8 40-pinlik konnektor vardır.^[15][16] Models A və B ancaq ilk 26 pindən ibarət GPIO konnektoruna malikdir.^[17][18][19]

GPIO#	2-ci funk.	Pin#		Pin#	2-ci funk.	GPIO#
	+3.3 V	1		2	+5 V
2	SDA1 (I²C)	3		4	+5 V
3	SCL1 (I²C)	5		6	GND
4	GCLK	7		8	TXD0 (UART)	14
	GND	9		10	RXD0 (UART)	15
17	GEN0	11		12	GEN1	18
27	GEN2	13		14	GND
22	GEN3	15		16	GEN4	23
	+3.3 V	17		18	GEN5	24
10	MOSI (SPI)	19		20	GND
9	MISO (SPI)	21		22	GEN6	25
11	SCLK (SPI)	23		24	CE0_N (SPI)	8
	GND	25		26	CE1_N (SPI)	7
(Pi 1 Model A və B-də bura qədər)
EEPROM	ID_SD	27		28	ID_SC	EEPROM
5	N/A	29		30	GND
6	N/A	31		32		12
13	N/A	33		34	GND
19	N/A	35		36	N/A	16
26	N/A	37		38	Rəqəmsal Giriş	20
	GND	39		40	Rəqəmsal Çıxış	21

Model B -nin ikinci reviziya lövhələri əlavə 8 pindən ibarət konnektora (sxem üzərində P6, lövhə üzərində isə P5 adlanır) malikdir hansı ki, əlavə olaraq 4 GPIO konnektor portundan istifadəyə imkan verir.^[20]

GPIO#	2-ci funk.	Pin#		Pin#	2-ci funk.	GPIO#
N/A	+5 V	1		2	+3.3 V	N/A
GPIO28	GPIO_GEN7	3		4	GPIO_GEN8	GPIO29
GPIO30	GPIO_GEN9	5		6	GPIO_GEN10	GPIO31
N/A	GND	7		8	GND	N/A

Texniki təfərrüatlar

Raspberry Pi bir neçə növdə buraxılır: model «A», model «B», model «B+», model «2B» və model «3B». İlk üç model «package-on-package^ru_en» texnologiyasıyla bir çip üzərində yerləşdirilmiş 700 MHz surətli ARM11 tipli Broadcom BCM2835^[21] prosessoru və 256MB/512MB yaddaş ilə təmin olunub. «2B» modeli 1 GHz sürətli 4 nüvəli Cortex-A7 prosessoru və 1GB operativ yaddaş ilə təmin olunub. «A» modelində bir, «B» modelində iki , «B+» və «2B» modellərində isə — dörd ədəd USB 2.0portu var. Həmçinin «B», «B+» и «2B» modellərində Ethernet portuda vardır. Əsas nüvədən əlavə, BCM2835 çipinin daxilində həmçinin OpenGL ES 2.0, FullHD videonu dəstəkləyən avadanlıq surətləndiricili (hardware accelerate) qrafik nüvə və DSP (rəqəmsal siqnal prosessoru) ^[3][8][9] vardır. Bundan başqa avadanlıqda real zaman modulu yoxdur^[22].

Video siqnalın ötürülməsi üçün kompozit RCA konnektorundan və ya rəqəmsal HDMI - interfeysindən istifadə etmək olar. «B+» və «2B» modellərində cıxış 3,5 mm audiocıxış konnektoru üzərindəndi. Fayl sistemi, Kernel image və istifadəçi faylları SD, MMC, microSD (yalnız «B+» modelində) və ya SDIO^ru_en.^[9] tipli yaddaş kartında saxlanılır.

Raspberry Pi-nin əsas üstünlüklərindən biri də, üzərində GPIO (general purpose input/output) konnektorunun olmasıdı. Bunun sayəsində «moruqlu» mikrokompyuterlə ona qoşulu olan digər avadanlıqları idarə etmək olar. Avadanlığın «B» model versiyasında 26 - pinlik, «B+» və «2 B» modellərində isə — 40-pinlik GPIO konnektoru dayanır.

Proqram təminatı

Raspberry Pi əsasən Linux nüvəsi üzərində qurulmuş əməliyyat sistemləri üzərində işləyir. Həmçinin Windows 10 IOT ƏS-nin quraşdırılması mümkündür.^[23] Bundan əlavə Raspberry Pi-ni Windows 10 IOT lisenziyasıyla 50$ almaqda olar.^[24] Əməliyyat sistemlərinin quraşdırılması NOOBS vasitəsilə həyata keçirilir.

Əməliyyat sistemləri^[25]

Rəsmi dəstəylənən əməliyyat sistemləri:

• Raspbian Raspberry Pi ilə ilk tanışlıq üçün tövsiyə edilir.
• Pidora — Raspberry Pi üçün Fedora 
• OpenELEC  Kodi mediapleyeri əsasında və Linux uzərindən.
• OSMC (Open Source Media Center layihəsi — əvvəllər Raspbmc) Kodi Media Center^[26] mediyapleyeri əsasında və Debian GNU/Linux^[26] uzərindən.
• RISC OS — RISC-prosessorlar üçün «doğma» sayılan ƏS (ARM prosessorları eyni prosessorlar ailəsinə aiddirlər)
• Raspberry Pi "2B" üçün Windows 10 dəstəyi^[27][28]

Əməliyyat sistemlərinin quraşdırılması üçün NOOBS vasitəsindən istifadə edilir. Həmçinin əməliyyat sistemlərinin üzlərini yükləyərək SD-karta yazaraq istifadə etməkdə olar.

Digər əməliyyat sistemləri

• A2
• FreeBSD
• OpenWrt
• Kali Linux
• Archlinux ARM
• Raspbian Server Edition
• RISC OS
• RasPBX^[29]
• IPFire
• Raspberry Pi Thin Client (Tin klient)
• Parrot Security OS
• WTware Raspberry Pi^[30] 

Yaradılmaqdadır

• Android
• Chromium OS
• Puppy Linux

Mükafatlar

• 27 oktyabr 2011 -ci il Raspberry Pi ARM TechCon 2011^[31] -da keçirilən «Hardware Design» nominasiyasının qalibi olmuşdur.