Supervulkan

Supervulkan^[a]</ref> qeydə alınan ən yüksək indeks dəyərinə - 8 dərəcəli Vulkanik Partlama İndeksli püskürməyə sahib geniş vulkandır. Bu o deməkdir ki, partlayış nəticəsində meydana gələn çöküntünün həcmi normaldan 1000 kub kilometr (240 kub mil) daha böyükdür.^[1]

Toba gölünün peykdən çəkilmiş şəkli

Supervulkanlar maqmanın mantiya içərisindən yer qabığına doğru qalxıb, yer qabığını qıra bilməməsi və yaranan təzyiqə tab gətirə bilməyənədək böyük və artan ölçüdə maqma dənizinin yaratdığı təzyiq nəticəsində baş verir. Bu qaynar nöqtə şəklində (misal üçün Yellouston kalderi) və ya bir tavanın digər tava altına girdiyi əyilmə zonalarında (misal üçün Toba) meydana gələ bilər. Böyük həcimli supervulkanik partlayışlar, həmçinin, tez-tez lava və vulkanik küllü geniş əraziləri əhatə edən geniş püskürmə bölgələri ilə əlaqələndirilir.^[2] Belə partlayışlar uzun müddət davam edən iqlim dəyişikliyinə (kiçik buz dövrünün tətiklənməsi kimi) və növlərin yox olma təhlükəsinə səbəb ola bilər.

Dünyada baş vermiş ən son 8 VEİ-li püskürmə, təxminən, 26 500 il əvvəl Yeni Zelandiyanın Taupo vulkanındakı Oruanuy püskürməsi olmuşdur.^[3]

Dünyada məlum supervulkanların xəritəsi:  Vulkanik Partlama İndeksi (VEİ) 8  Vulkanik Partlama İndeksi (VEİ) 7

Bilinən super püskürmələr

Tamamlanmamış statistikaya əsasən, indiyə qədər 8 dərəcəli VEİ-yə sahib ən az 60 supervulkan təsbit edilib.^[4][5]

VEİ-si 8 olan püskürmə bölgələri aşağıda göstərilmişdir.

Adı	Zona	Yeri	Qeydlər	İl əvvəl (təxmin.)	Vulkan külünün kütlə yığılması (təxmin.)	İstinad
Düz eniş çay formasiyası	Tetaquçe-Eksployts arxa qövs hövzəsi	Nyu-Bransuik, Kanada	Ola bilər ki, tək bir partlayışla 12,000 km3 (VEİ 9) və ya çoxlu partlayışla 2,000+ km3-lik püskürmə qeydə alınıb.	466,000,000	2,000-12,000 km3	[6][7]
Uah Uah bulaqları	İndian Pik-Kalient kalder kompleksi	Yuta, ABŞ	Uah Uah bulaqları kimi qorunan İndian Pik-Kalient kalder kompleksi püskürmələrini zamanı 4,000 metr (13,000 ft) qalınlığında lava axını	30,600,000	5,500-5,900 km3	[8][9]
La Qarita kalderi	San Xuan vulkanik ərazisi	Kolorado, ABŞ	Fiş Kanyon tufu	27,800,000	5,000 km3	[10][11]
Toba gölü	Toba gölü, Şimali Sumatra	Sumatra, İndoneziya	2200–4400 milyon ton H2SO4 meydana gəlib.	74,000	2,800 km3	[12][13][14] [15][16] [17][9]
Atana iqnimbriti	Pakana kalderi	Antofaqasta, Çili	Altiplano–Puna vulkanik kompleksinin bir hissəsi	4,000,000	2,500 km3	[18]
Haklberri təpəlik püskürməsi	Yellouston qaynar nöqtəsi	Aydaho, ABŞ	Haklberri təpəlik tufu	2,100,000	2,450-2,500 km3	[17][19]
Taupo vulkanı	Taupo vulkanik zonası	Şimal adası, Yeni Zelandiya	Vakamaru iqnimribi	340,000	2,000 km3	[20]
Hayz vulkanik ərazisi	Yellouston qaynar nöqtəsi	Aydaho, ABŞ	Kilqor tufu	4,500,000	1,800 km3	[21]
Hayz vulkanik ərazisi	Yellouston qaynar nöqtəsi	Aydaho, ABŞ	Blekteyl tufu	6,000,000	1,500 km3	[21]
Serro Quaça	Altiplano-Puna vulkanik kompleksi	Sur Lipez, Boliviya	Quaça iqnimbriti- nisbətən iki kiçik püskürmə təyin edilib	5,700,000	1,300 km3	[22]
Manqakino kalderi	Taupo vulkanik zonası	Şimal adası, Yeni Zelandiya	Kidnepırlar püskürməsi	1,080,000	1,200 km3	[23]
Oruanuy püskürməsi	Taupo vulkanik zonası	Şimal adası, Yeni Zelandiya	Taupo vulkanı (Taupo gölü)	26,500	1,170 km3
Serro Qalan	And Mərkəzi Vulkanik Zonası	Katamarka, Argentina		2,500,000	1,050 km3
Lava çay püskürməsi	Yellouston qaynar nöqtəsi	Aydaho, Montana, and Vayominq, ABŞ	Lava çay tufu	640,000	1,000 km3	[9][17][19]

Qeydlər

1. Bu termini Helen Bricmanın 1926-cı ildəki Dünyanın İşğalı kitabında istifadə etməsiylə ingilis dilinə supervolcano olaraq daxil olmudşur.