Zülfüqar Hacıbəyov

Zülfüqar Əbdülhüseyn bəy oğlu Hacıbəyov (17 aprel 1884, Şuşa – 30 sentyabr 1950, Bakı) — Azərbaycan-sovet bəstəkarı, Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının banilərindən biri, Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1943). O, Üzeyir Hacıbəyov və Ceyhun bəy Hacıbəylinin qardaşı və Niyazi Tağızadənin atasıdır.

Zülfüqar Hacıbəyov
Zülfüqar Əbdülhüseyn bəy oğlu Hacıbəyov
Ümumi məlumatlar
Doğum tarixi	17 aprel 1884(1884-04-17)
Doğum yeri	Şuşa, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	30 sentyabr 1950(1950-09-30) (66 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Birinci Fəxri Xiyaban
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ
Uşaqları	Niyazi, Çingiz Hacıbəyov
Atası	Mirzə Əbdülhüseyn bəy Hacıbəyov[d]
Musiqiçi məlumatları
Fəaliyyəti	bəstəkar
Fəaliyyət illəri	1910–1950
Janr	opera
Təhsili	Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyası
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Zülfüqar bəy Əbdülhüseyn bəy oğlu Hacıbəyov 17 aprel 1884-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olub. Zülfüqar kiçik qardaşları Üzeyir Hacıbəyov və Ceyhun Hacıbəylinin incəsənətdə formalaşmasında çox böyük rolu olmuşdur. Zülfüqar Hacıbəyovun təsir göstərdiyi digər sənətkarlar arasında Müslüm Maqomayev, Hüseynqulu Sarabski, Hüseyn Ərəblinski var. O, 30 sentyabr 1950-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir.^[1]

Yaradıcılığı

Zülfüqar Hacıbəyov yaşadığı bina

Zülfüqar Hacıbəyov ilk Azərbaycan operettası – "50 yaşında cavan" (1910) əsərinin müəllifidir. Operetta Azərbaycan səhnəsində komediya janrının ilk nümunəsi sayılır. Həm mətni, həm də musiqisi Zülfüqar Hacıbəyov tərəfindən yazılan əsər sadə və əyləncəli məzmuna malik üçpərdəli və dördşəkillidir. Əsərin ilk tamaşası 1911-ci ilin aprel ayında Tiflis şəhərinə Gürcü Zadəganları Teatrında olmuşdur. Sonralar operetta Bakıda, Naxçıvanda, İrəvanda və Şuşada göstərilmişdir. Zülfüqar Hacıbəyovun əsərləri Azərbaycanın musiqi sənətində mühüm rol oynamışdır. Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığına yeni bir cərəyan gətirən "Aşıq Qərib" operasında xalq rəvayətindən istifadə olunmuşdur. O, 1917-ci ildə "Üç aşiq və ya Məlikməmməd" adlı fantastik süjetə malik bir operanın səhnəyə qoyulması üçün xüsusi geyimlər də hazırlatmışdır. Buna baxmayaraq, sovet hökumətinin təzyiqi nəticəsində əsər tamaşaya qoyulmamışdır.^[2]

XX əsrin birinci rübündə məşhurlaşan "Kənd qızı", "Çoban qız" və "Əsgər nəğməsi" bəstəkarın ilk mahnıları sayılır.^[3] Azərbaycan klassik musiqisinin formalaşmasında da Zülfüqar Hacıbəyovun rolu böyükdür.^[4]

Zülfüqar Hacıbəyov 1932-ci ildə "Kölə qadınların rəqsi" adlı simfonik pyes bəstələmişdir. Bundan başqa, Zülfüqar Hacıbəyov bir sıra kantatalar da yaratmışdır. 1935-ci ildə oğlu – Niyazi ilə birlikdə Cəfər Cabbarlının eyniadlı pyesi əsasında çəkilən ilk səsli Azərbaycan filminə – "Almaz"a musiqi yazmışdır. Zülfüqar Hacıbəyovun son əsəri 1950-ci ildə Zakir Bağırovla birlikdə yazdığı kantata olub.^[5]

Əsərləri

Musiqili komediyalar

• "Əlli yaşında cavan" (1909)
• "On bir yaşlı arvad" (1911)
• "Evliykən subay" (1911)

Operalar

• "Aşıq Qərib" (1915) – eyniadlı dastan əsasında. Librettosu Üzeyir Hacıbəyovundur.
• "Nüşabə" – Nizaminin "İskəndərnamə" poeması və Abdulla Şaiqin librettosu əsasında. Yarımçıq qalıb.
• "Üç aşiq və ya Məlikməmməd" – yarımçıq qalıb.

Vokal əsərlər

• "Kəndçi qızı"
• "Çoban qızı"
• "Əsgər nəğməsi"
• "Azərbaycan" kantatası

Digər əsərlər

• "Kölə qadınların rəqsi" (1932) – simfonik əsər
• "Cəngi" – Xalq Çalğı Alətləri Orkestri üçün. Fikrət Əmirovla birgə hazırlanıb.

Filmoqrafiya

• Almaz (1936) – tammetrajlı bədii film. Niyazi ilə birgə film bəstəkarı.
• Üzeyir ömrü (1981) – bioqrafik sənədli film. Zülfüqar Hacıbəyov rolunu Yaşar Nuri canlandırmışdır.
• Maestro Niyazi (2007)

Genealogiya

Hacıbəy Hacıbəyov

Əbdülhüseyn bəy Hacıbəyov (1842–1901)

İsmayıl bəy Hacıbəyov (1879–1921)

Sayad Hacıbəyova (1872–1954)

Abuhəyat Hacıbəyova (1880–1951)

Zülfüqar Hacıbəyov (1884–1950)

Üzeyir Hacıbəyov (1885–1948)

Ceyhun bəy Hacıbəyli (1891–1962)

Soltan Hacıbəyov (1919–1974)

Osman Hacıbəyov (1924–1979)

Camal Paşayev (1895–1953)

Niyazi Tağızadə- Hacıbəyov (1912–1984)

Çingiz Hacıbəyov (1913–1971)

Ceyhun Hacıbəyli (1919–1941)

Timuçin Hacıbəyli (1921–1993)

İsmayıl Hacıbəyov (1949–2006)

Cəmil Paşayev (1926–1978)