Ҡумандар
төрки сығышлы күсмә халыҡ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ҡумандар (рус. половчане[1]) ҡыпсаҡтар, эндоэнтноним — ҡыпсаҡ (қыпчақ[тар]), һуңыраҡ этноним татарҙар (татарлар])[2] ҡулланыла; Европа һәм Византия сығанаҡтарында — ҡумандар (лат. cumani, comani, грек. kο[υ]μάνοι), һуңыраҡ татарҙар (грек. τάταροι) — тарихи төбәктә йәшәгән Ҡыпсаҡ далаһы йәки Дәште Ҡыпсаҡ[3] булараҡ билдәле булыуынса күсмә[4][5][6] төрки халыҡтар[7], Урыҫ сығанаҡтарына — сарочиндар, Венгрия сығанаҡтарында — кундар[8].
Ҡумандар | |
Ҡулланылған тел | половецкий язык[d] |
---|---|
Ҡумандар Викимилектә |
XI быуат башында Волга аръяғынан Ҡара диңгеҙ буйындағы далаларға бәшнәктәр һәм төрөктәрҙе ҡыҫырыҡлап үрләйҙәр. Шунан ҡумандар Днепрҙы киҫеп, Дунайҙың түбәнге ағымына етәләр, шулай итеп Дунайҙан Иртышҡа тиклем Бөйөк даланы биләйҙәр, ошо ваҡыттан көнсығыш сығанаҡтарҙа Дәште Ҡыпсаҡ (Ҡыпсаҡ далаһы).тип атала.
Алтын Урҙа барлыҡҡа килгәндә (XIII быуат уртаһында) ҡыпсаҡтар аҙ һанлы күп телле ҡәбиләләрҙе ассимиляциялайҙар һәм уларға үҙ телдәрен тапшыралар. Һуңыраҡ ҡыпсаҡ теле хәҙерге ҡыпсаҡ төркөмө телдәре: татар ҡараим, ҡырымсаҡ, ҡарасәй-балҡар, ҡумыҡ, нуғай, ҡаҙаҡ, ҡырғыҙ, ҡараҡалпаҡ, татар, себер татар-монгол, башҡорт телдәре нигеҙендә ята.[9].