Антанта
Беренсе донъя һуғышы алдынан Рәсәй, Бөйөк Британия һәм Франция төҙөгән хәрби-сәйәси блок, From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Антанта (франц. entente — килешеү) — Рәсәй, Бөйөк Британия һәм Франция төҙөгән хәрби-сәйәси блок, «Өсәү берлеге»нә (A-Entente — Германия, Австро-Венгрия һәм Италияға) яуап итеп төҙөлә. 1904—1907 йылдарҙа ойоша башлай, Беренсе донъя һуғышы башланыр алдынан формалашып бөтә.
Remove ads
Тарихы
Антанта менән «Өсәү берлеге»нең бер-береһенә ҡаршы тороуы Беренсе донъя һуғышы башланыуға сәбәпсе була. Һуғышта Антантаға һәм уның союздаштарына Үҙәк державалар блогы ҡаршы тора. Германия был блокта төп урынды биләй.
Төп даталары
- 1891 йыл — Рәсәй империяһы менән Француз республикаһы араһында Франция-Рәсәй берлеге булдырыу тураһында килешеү төҙөлә.
- 1892 йылдың 5 (17) авгусы — Рәсәй менән Франция араһында йәшерен хәрби конвенцияға ҡул ҡуйыла.
- 1893 йыл — Рәсәй менән Франция оборона берлеге төҙөй.
- 1904 йыл — Англия менән Франция араһында килешеү төҙөлә.
- 1907 йыл — Рәсәй менән Англия араһында килешеү төҙөлә.
Германияға ҡаршы коалицияның тулы составы
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Ҡайһы бер дәүләттәр Үҙәк державаларға һуғыш иғлан итмәй, дипломатик мөнәсәбәттәрҙе өҙөү менән сикләнә.
1919 йылда Германияны еңгәндән һуң Антантаның Юғары советы ғәмәлдә «донъя хөкүмәте» функцияларын башҡара, һуғыштан һуң яңы тәртипте урынлаштырыу менән шөғөлләнә, ләкин Антантаның Рәсәйгә һәм Төркиәгә ҡағылышлы сәйәсәтенең уңышһыҙлыҡҡа тарыуы уның ҡөҙрәтенең сикләнгәнлеген күрһәтә. Ойошманы еңеүсе дәүләттәрҙең байтаҡ мәсьәләләр буйынса бер-береһе менән уртаҡ фекергә килә алмауы эстән ашай. «Донъя хөкүмәте» сифатында эшмәкәрлек йәйелдергән Антанта Милләттәр Лигаһын ойошторғас та юҡҡа сыға.
Remove ads
Антантаның Рәсәйгә интервенцияһы
Рәсәйҙәге Октябрь революцияһы уның Антанта буйынса берлектәштәре тарафынан һәләкәт тип ҡабул ителә. Бөйөк Британия, Франция һәм Италия, Рәсәйҙәге власты Германия яҡлы партия ҡулына төшөргән тип һанап, яңы режимдың дошманы булған көстәрҙе яҡларға һүҙ ҡуйыша.
22 декабрҙә Парижда Антанта илдәре вәкилдәренең конференцияһы Украинаның, казак өлкәләренең, Себерҙең, Кавказдың һәм Финляндияның большевиктарға ҡаршы хөкүмәттәре менән бәйләнеш булдырырға һәм уларға кредиттар бирергә кәрәк тип таба. 1917 йылдың 23 декабрендә Рәсәйҙә яуаплылыҡ өлкәләрен бүлешеү тураһында Англия менән Франция араһында килешеү төҙөлә: Бөйөк Британия зонаһына — Кавказ һәм казак өлкәләре, Франция зонаһына Бессарабия, Украина һәм Ҡырым инә; Себер менән Алыҫ Көнсығыш АҠШ һәм Японияның яуаплылыҡ зонаһына тапшырыла.
1918 йылдың 3 мартында Брест солохо төҙөлә. Антанта был килешеүҙе танымауы тураһында белдерә, әммә Совет власына ҡаршы һуғышҡа инергә ашыҡмай, уның менән һөйләшеүҙәр алып барырға тырыша. 6 мартта бәләкәй генә инглиз десанты, ике рота морпех, Рәсәйгә союздаштары ебәргән бик ҙур хәрби йөктө немецтарҙан һаҡлау өсөн Мурманскиға төшә, әммә Совет власына ҡаршы бер ниндәй дошмансыл хәрәкәттәр эшләмәй (30 июнгә тиклем[2]). Ике япон гражданынынң үлтерелеүенә яуап итеп, 5 апрелдә япондарҙың ике ротаһы һәм британдарҙың ярты ротаһы Владивостокҡа төшә, ике аҙнанан улар караптарына ҡайтарыла.
Антанта илдәре менән большевиктар араһындағы мөнәсәбәттәр 1918 йылдың майында киҫкенләшә. Германия Совет Рәсәйенән Брест солохо шарттарын теүәл үтәүҙе, атап әйткәндә, Антанта илдәренең һәм уның союздаштарының совет территорияһында булған бөтә хәрбиҙәрен ҡоралһыҙландырыуҙы һәм концлагерҙарға ябыуҙы талап итә. Был чехословак корпусының баш күтәреүенә, 1918 йылдың авгусында Архангельскиға инглиздәрҙең 2 меңлек десанты төшөрөлөүгә һәм япондарҙың Приморьеға һәм Забайкальеға йүнәлеүенә сәбәп була.
1918 йылдың ноябрендә Германия еңелгәндән һуң, Антанта Ҡара диңгеҙ буйындағы рус ҡалаларын — Одессаны, Севастополде, Николаевты, шулай уҡ Кавказ аръяғын алырға тырышып ҡарай. Әммә Антанта ғәскәрҙәренең күпселек өлөшө Һуғышҡа инеп тә тормайынса 1919 йылдың апрелендә Одессанан һәм Ҡырымдан эвакуациялана.
Алыҫ Көнсығышта Япония, үҙ мәнфәғәттәрен күҙәтеп, әүҙем эш итә, әммә америкалылар тарафынан тотҡарлана. Англия 1919 йылдың яҙында Грузия, Әрмәнстан һәм Әзербайжан хөкүмәттәре саҡырыуы буйынса ғәскәрҙәрен Кавказ аръяғына төшөрә.
Аҡтар хәрәкәтенә матди ярҙам Германияның еңелеүен рәсмиләштергән Версаль солохон төҙөгәнгә тиклем дауам итә. Шунан һуң көнбайыш союздаштарҙың аҡтар хәрәкәтенә ярҙамы яйлап туҡтатыла.
Совет тарих фәнендә Антантаның Рәсәйгә интервенцияһы Совет Рәсәйенә ҡаршы йүнәлтелгән һөжүм тип ҡарала.
Remove ads
Шулай уҡ ҡарағыҙ
Иҫкәрмәләр
Әҙәбиәт
Һылтанмалар
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads