Нахичеван Автономиялы Республикаһы

Нахчиван Автономиялы респу́бликаһы (әзерб. Naxçıvan Muxtar Respublikası) — Әзербайжан конституцияһы һәм үҙ конституцияһына ярашлы Әзербайжан Республикаһы составында автоном дәүләт, Әзербайжан Республикаһы эксклавы.

Нахчиван Автономиялы Республикаһы
Naxçıvan Muxtar Respublikası

Флаг
Государственный гимн Нахчиван Автономиялы Республикаһы
Рәсми тел	Әзербайжан
Баш ҡала	Нахчиван
Эре ҡалалар	Нахчиван, Жүлфә, Ордубад
Юғары Мәжлес рәйесе	Талыбов, Васиф Юсиф оглы
Территория • Бөтәһе	5363 км²
Халыҡ • Һаны (2009) • Халыҡ тығыҙлығы	400 000 чел. 75 чел./км²
Валюта	Әзербайжан манаты (AZN, код 944)
Интернет-домен	.az
Телефон коды	+994
Сәғәт бүлкәте	0,8

Территорияһы — 5,6 мең км². Халҡы — 400 000 кеше (2009), 99,1 % әзербайжандар^[1][2]. Баш ҡалаһы — Нахичевань ҡалаһы.

Атамаһы

Нахчиван топоним упоминается в Клавдий Птолемей Географияһында "Наксуана" (юнан. Ναξουὰνα, ингл. Naxuana) исеме менән телгә алына^[3].

М. Фасмер аңлатыуынса Нахчива́н топонимы әрмән телендәге «Νaχič» шәхси исеменән һәм "avan" — "тораҡ, ауыл" һүҙенән килеп сыҡҡан.^[4] (һуңыраҡ төрки трансформация — Нахичеван йәки Нахчыван (дж → ч). 1990 йылдарҙа урыҫ телле әзербайжан сығанаҡтары һәм Геодези һәм картография буйынса федераль агентлыҡ (Роскартография) Нахчыва́н типонимын ҡуллана башлай. Башҡа сығанаҡтарҙа совет осорондағы Нахичева́нь топонимы ҡулланыла.

География

Кавказ тауының көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан^[5]. 75% тирәһе биләмәләр 1000 метр бейеклектә урынлашҡан. Төньяғында Даралагезский һырта, көнсығышында Зангезур һырты урынлашҡан. Республиканың иң бейек нөктәһе − Капыджик түбәһе, 3904 м^[5]. Көньяҡ-көнбайыш өлөшө Аракс йылғаһы буйлап 600—1000 м бейеклектә ята. Ғинуарҙың уртаса температураһы тигеҙлектә −3 °С һәм тауҙарҙа −14 °С-ҡа тиклем. Июльдә +28 һәм +25 °С (тау түбәләрендә +5 °С). Уртаса яуым-төшөм тигеҙлектә 200 мм һәм тауҙарҙа 600 мм.