Рихард Вагнер

Ри́хард Ва́гнер, тулы исеме Вильһельм Рихард Вагнер (нем. Wilhelm Richard Wagner; 22 май 1813 йыл, Лейпциг — 13 февраль 1883 йыл, Венеция) — немец композиторы һәм сәнғәт теоретигы. Операға ҙур үҙгәрештәр, Европа музыка мәҙәниәтенә, бигерәк тә немец сәнғәтенә бик ҙур өлөш индергән шәхес.

Рихард Вагнер Richard Wagner
Төп мәғлүмәт
Исеме	нем. Wilhelm Richard Wagner
Тыуған	22 май 1813({{padleft:1813|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:22|2|0}})
Тыуған урыны	Лейпциг, Рейн союзы
Үлгән	13 февраль 1883({{padleft:1883|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:13|2|0}}) (69 йәш)
Үлгән урыны	Венеция, Италия короллеге
Һөнәрҙәре	композитор , дирижёр
Жанрҙар	Опера, музыкаль драма
Автограф
Аудио, фото, видео Викимилектә
Әҫәрҙәр в Викитеке
Шаблон: просмотр обсуждение править

Вагнерҙың мистицизмы һәм антисемитизмы XX быуаттың немец милләтселегенә йоғонто яһай^[1], был Вагнерға ҡаршы хәрәкәт барлыҡҡа килеүгә юл ҡуя^[2][3][4].

Биографияһы

Вагнер в молодости, около 1840 года

Вагнер полиция хеҙмәткәре Карл Фридрих Вагнер (1770—1813) ғаиләһендә туғыҙынсы бала булып тыуған. Вагнерҙың олатаһы таможняла хеҙмәт иткән. Вагнерҙың атаһы Рихардҡа 6 ай булғанда үлеп китә, ҡатыны 9 бала менән тороп ҡала ^[5], ғаилә полицейский пенсияһына йәшәй. Үгәй атаһы, актёр Людвиг Гейерҙың (Ludwig Geyer) йоғонтоһо аҫтында, Изге Николай мәктәбендә (1828—1830)һәм һуңыраҡ Изге Фома мәктәбендә (1830—1831) уҡып йөрөгәндә, 1828  йылдан Кристиан Готлиб Мюллерҙа,унан һуң Изге Фома сиркәүе канторы Теодор Вайнлигта композиция дәрестәре ала.

1831 йылда Лейпциг университетында музыка буйынса уҡый башлай. 1833—1842 йылдарҙа тормошо тотороҡһоҙ була, Вюрцбургта театрҙа хормейстер булып эшләй, бик ауыр көн итә. Магдебургта, шунан Кёнигсбергта һәм Ригала ( музыкаль театрҙар дирижёры), Норвегияла, Лондонда һәм Парижда йәшәй. Парижда яҙған «Фауст» увертюрһы һәм Дрезденда яҙған «Летучий голландец» операһы уның буласаҡ уңышына нигеҙ һала. Бер йылдан ул Саксония Король һарайы капельмейстеры вазифаһына тәғәйенләнә.

1843 йылда уның һеңлеһе Цицилияның улы Рихард тыуа (буласаҡ философ Рихард Авенариус). Вагнер уның ҡыяматлыҡ атаһы була.

1849 йылда Вагнер |Дрездендәге май күтәрелешендә ҡатнаша, М. А. Бакунин менән таныша. Күтәрелеш баҫтырылғас, Цюрихҡа ҡаса, «Нибелунг балдағы» тетралогияһына либретто, уның тәүге ике өлөшөнә музыка («Рейн алтыны» һәм «Валькирия») һәм «Тристан һәм Изольда» операһын яҙа. 1858 йылда Венеция, Люцерн, Вена, Париж һәм Берлинда була.

1864 йылда уға һәр саҡ аҡсалата ярҙам күрһәтеп торған Бавария короле Людвиг II саҡырыуы буйынса Мюнхенгә күсә. Бында композитор «Нюрнберг мейстерзингерҙары» комик операһын, «Нибелунг балдағы» операһының ике өлөшәнә музыка яҙа: «Зигфрид» һәм «Гибель богов». 1872 йылда Байройтта Фестивалдәр йортоның нигеҙенә тәүге таштар һалына. 1876 йылда ул асыла, бында 1876 йылдың 13—17 авгусында «Нибелунг балдағы» тетралогияһының премьераһы була.

1882 йылда Байройтта «Парсифаль» опера-мистерияһы ҡуйыла. Шул уҡ йылда Вагнер һаулығы насарайыу сәбәпле Венецияға китә, оҙаҡламай ул йөрәк өйәнәгәенән вафат була (1883). Рихард Вагнер Байройтта ерләнгән.

Вагнерҙың әҫәрҙәре

Рихард Вагнер әҫәрҙәре
Произведение		Источник	Создание		Премьера		Окончательная версия
рус исеме	немец исеме			место	йыл	место	йыл	место	йыл
Ранний период
Симфония	Ein Sinfonie	—	Лейпциг	1832	—	—	—	—
Польша (увертюра)	Polen	—	Лейпциг	1832	—	—	—	1836
Феи	Die Feen	Карло Гоцци	Лейпциг	1833–1834	—	1888	—	—
Запрет любви	Das Liebesverbot	Вильям Шекспир, «Мера за меру»	Лейпциг	1836	—	1836	—	—
Риенци, последний из трибунов	Rienzi, der Letzte von Tribunen	Эдвард Булвер-Литтон, одноименный роман	Лейпциг	1838–1840	—	1842	—	—
Зрелые произведения
Фауст (увертюра)	Faust	Гёте, «Фауст»	Париж	1840	—	—	—	1855
Летучий голландец	Der Fliegende Holländer	народные легенды о Летучем голландце, одноименная новелла Генриха Гейне	Париж	1841	—	1843	—	—
Тангейзер	Tannhäuser	соединение разных легенд: о Тангейзере, о состязании певцов в Вартбурге и о Св. Елизавете	Лейпциг	1843–1845	Берлин	1845	—	—
Лоэнгрин	Lohengrin	средневековые легенды о Лоэнгрине	Лейпциг	1845–1848	Веймар	1850	—	—
Цикл «Кольцо Нибелунга» — Der Ring des Nibelungen (замысел 1848, либретто 1849-52, Цюрих)
1. Предвечерье. Золото Рейна	Das Rheingold	«Старшая Эдда», «Песнь о Нибелунгах», «Сага о Вёльсунгах»	Цюрих	1852–54	Байрёйт, Фестшпильхаус	13-17 август1876	—	—
2. Валькирия	Die Walküre			1852–1856			—	—
3. Зигфрид	Siegfried		Мюнхен	1871			—	—
4. Гибель богов	Götterdämmerung			1871–1874			—	—
Поздние работы
Тристан и Изольда	Tristan und Isolde	эпическая поэма Готфрида Страсбургского о Тристане и Изольде	Цюрих	1857–1859	Мюнхен	1865	—	—
Нюрнбергские мейстерзингеры	Die Meistersinger von Nürnberg	нюрнбергская хроника конца XVII века	Мюнхен	1868	Мюнхен	1868	—	—
Парсифаль	Parsifal	средневековая легенда о Парсифале, поэма Вольфрама фон Эшенбаха	Байрёйт	1882	Байрёйт	1882	—	—

Музыкаль фрагменттар

Внимание! Музыкальные фрагменты в формате Ogg Vorbis

• Вступление к опере «Тристан и Изольда» 

Иҫтәлеге

• Вагнерҙың вафатына 50 йыл тулыу айҡанлы немец медальеры Фридрих-Вильһельм Һёрнляйн иҫтәлекле медаль сығара^[6].