Тубыл (ҡала)

Тубыл (рус. Тобольск; татар. Себертора) — Төмән өлкәһенең Тубыл районы үҙәге.

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Тубыл (мәғәнәләр).

Ҡала
Тубыл татар. Себертора
Флаг Герб
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Төмән өлкәһе
Координаталар	58°11′43″ с. ш. 68°15′29″ в. д.HGЯO
Хакимиәт башлығы	Владимир Владимирович Мазур
Нигеҙләнгән	1587
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1587 йыл
Элекке исеме	Тоболеск-Ладейный, Тоболеск
Ҡала с	1587 йылдан
Майҙаны	222 км²
Бейеклеге	90 м
Климат тибы	континенталь
Халҡы	↗98 162[1] кеше (2015)
Тығыҙлығы	442,17 кеше/км²
Милли состав	урыҫтар (75,6 %) татарҙар (16,0 %) украиндар (2,5 %) др. (5,9%)
Конфессиональ составы	православ ислам протестантизм католицизм
Телефон коды	+7 3456
Почта индексы	626128, 626150 - 626159
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	71 410
Код ОКТМО	71 710 000 001
Номер в ГКГН	0012466
Рәсми сайт	tobolsk.admtyumen.ru
«Мой город» энциклопедияла	Тобольск
ҡала көнө	июнден һуңғы йәкшәмбеһе
Домен	http://www.admtobolsk.ru/
Тубыл

Өлкәнең төньяҡ өлөшөндә, Тубыл йылғаһы Иртышҡа ҡойған ерҙә урынлашҡан. Ҡалаға 1587 йылда Себерҙе үҙләштерү үҙәге булараҡ нигеҙ һалынған. 1590 йылда уға Себер тарафтарында беренсе булып ҡала статусы бирелә. 1708 йылдан Себер губернаһының административ үҙәге була.

Тубылдан 17 км алыҫлыҡта ҡасандыр Себер ханлығының баш ҡалаһы Ҡашлыҡ урынлашҡан булған.

Ҡалала бөйөк химик Дмитрий Иванович Менделеев тыуған.

Географик урыны

Тубыл — кеше һаны буйынса Төмән өлкәһенең икенсе ҡалаһы. Тубыл, Уват, Вагай райондары өсөн иҡтисад үҙәге.

Климат

• Йыллыҡ уртаса һауа температураһы — +0,9 °C
• Йыллыҡ уртаса һауаның дымлылығы — 75 %
• Йыллыҡ уртаса ел тиҙлеге — 2,9 м/с

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Абсолют максимум, °C	5,5	5,5	14,7	29,5	35,7	37,2	36,1	33,8	30,1	23,0	12,3	4,5	37,2
Уртаса максимум, °C	−12,7	−10,3	−1,4	7,3	16,3	22,4	23,9	20,4	13,7	6,1	−4,7	−10,7	5,9
Уртаса температура, °C	−17,1	−15,6	−7	1,8	10,2	16,7	18,7	15,3	9,0	2,2	−8,2	−14,9	0,9
Уртаса минимум, °C	−21,6	−20,7	−12,6	−3,2	4,7	11,4	13,7	10,7	4,9	−1,2	−11,8	−19,3	−3,8
Абсолют минимум, °C	−48,5	−47,7	−41,8	−30,3	−14,6	−2,2	1,2	−2,9	−6,5	−34,4	−40,1	−51,8	−51,8
Яуым-төшөм нормаһы, мм	23	17	17	24	44	57	67	73	53	40	34	27	476
Сығанаҡ: Погода и климат

Тарих

Преображен серкәүҙән Тубыл күренеше 1912 йыл. С. М. Прокудин-Горский

Тобольск. 1880. Альфреда Рамбо «Живописная история древней и новой России» китабынан һүрәт

1701 йыл. Тубыл картаһы

Халҡы

Халыҡ иҫәбе
1782[2]	1825[3]	1833[4]	1840[5]	1847[6]	1856[7]	1863[8]	1867[9]	1870[10]	1885[11]	1897[12]	1912[13]	1913[14]
13 279	↗16 994	↗17 558	↘14 246	↘14 211	↗16 120	↗18 361	↗20 330	↘18 481	↗20 175	↗20 425	↗23 221	↗24 500
1920	1923[15]	1926[16]	1931[14]	1939[17]	1959[18]	1967[14]	1970[19]	1976[14]	1979[20]	1982[14]	1986[14]	1989[21]
↘14 798	↗15 001	↗18 519	↗23 500	↗32 244	↗39 034	↗47 000	↗49 260	↗51 000	↗61 969	↗66 000	↗78 000	↗94 143
1992[14]	1996[14]	1998[14]	2000[14]	2001[14]	2002[22]	2003[14]	2004	2005[14]	2006[14]	2007[14]	2008[14]	2009[23]
↗97 600	↗98 000	↘97 200	→97 200	↘96 400	↘92 880	↗92 900	↘92 000	↗101 100	↘100 600	↘100 000	↘99 800	↘99 247
2010[24]	2011[14]	2012[25]	2013[26]	2014[27]	2015[1]
↗99 694	↗99 700	↘98 287	↘98 169	↘98 052	↗98 162