Ческе-Будеёвице

Ческе-Будеевице (чех České Budějovice, МФА (чех.): [ˈtʃɛskɛː ˈbudʲɛjovɪtsɛ]; нем. Böhmisch Budweis; транскрипцияһы формалары ла тыйыла. Ческ-Будейовица, шулай уҡ әҙәбиәттә осраған. Будейовица Чехия) — Чехияның көньяғындағы статуслы ҡалаһы, киңәйтелгән вәкәләтле муниципалитет, Көньяҡ-Чехия крайының һәм Ческе-Будеевице райгнының административ үҙәге.

Ческе-Будеёвице
чех České Budějovice
Байраҡ[d]
Нигеҙләү датаһы	июль 1265
Рәсми атамаһы	České Budějovice[1][2]
Нигеҙләүсе	Hirzo z Klingenbergu[d] һәм Пржемысл Отакар II[d]
Дәүләт	Чехия[3]
Административ үҙәге	Южно-Чешский край[d], Южно-Чешская область[d] һәм Ческе-Будеёвице[d]
Административ-территориаль берәмек	Ческе-Будеёвице (район) һәм Ческе-Будеёвице[d][4]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Историческая область	Богемия[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан	Влтава[d] һәм Малше[d]
Геомәғлүмәттәр	Data:Map of České Budějovice, České Budějovice District.map[4]
Хөкүмәт башлығы	Dagmar Škodová-Parmová[d]
Ойоштороу-хоҡуҡ формаһы	городской или административный округ Праги[d]
Халыҡ һаны	97 231 кеше (1 ғинуар 2025)[5]
Йорттар һаны	11 474[6]
Идари бүлектәре	České Budějovice 1[d][7], České Budějovice 2[d][7], České Budějovice 3[d][7], České Budějovice 5[d][7], České Budějovice 6[d][7], Ческе-Будеёвице 7[d][7] һәм České Budějovice 4[d][7]
Ауыл биләмәһен үҙ эсенә ала	Калиште[d], Haklovy Dvory[d], České Vrbné[d][7], Třebotovice[d][7], Havlíčkova kolonie[d][7], U Pekárenské[d][7], Pražské sídliště[d][7], Máj[d][7], Vltava[d][7], Nemanice (České Budějovice)[d], Kněžské Dvory[d], Rožnov[d], Suché Vrbné[d] һәм Houžná[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	395 метр[8]
Туғандаш ҡала	Линц[9], Пассау[d], Алмере, Лорьян[d], Нитра, Зуль, Вестерос[d] һәм Орёл[10][11]
Бойһонған ойошма (филиал)	Mateřská škola, Vrchlického nábřeží 1a, České Budějovice[d], Základní škola Máj II[d], Základní škola Máj I[d], Základní škola a Mateřská škola[d], ZŠ a MŠ T. G. Masaryka[d], Základní škola[d], Základní škola a Mateřská škola, Kubatova 1, České Budějovice[d], Základní škola, Matice školské 3, České Budějovice[d], Základní škola a Základní umělecká škola Bezdrevská[d], Základní škola, České Budějovice, Oskara Nedbala 30[d], Základní škola a Mateřská škola, L. Kuby 48, České Budějovice[d], ZŠ a MŠ J. Š. Baara[d], Základní škola, Dukelská 11, České Budějovice[d], Základní škola, Nerudova 9, České Budějovice[d], Základní škola, Pohůrecká 16, České Budějovice[d], Q61611038?, Mateřská škola[d], Mateřská škola, Větrná 24, České Budějovice[d], Mateřská škola, Papírenská 23, České Budějovice[d], Mateřská škola, K. Štěcha 5, České Budějovice[d], Mateřská škola, E. Pittera 2, České Budějovice[d], Mateřská škola, Neplachova 3, České Budějovice[d], Mateřská škola Sedmikráska, V. Špály 7, České Budějovice[d], Mateřská škola, Pražská 17, České Budějovice[d], Mateřská škola, U Pramene 13, České Budějovice[d], Mateřská škola, Dlouhá 35, České Budějovice[d], Mateřská škola, Jizerská 4, České Budějovice[d], Mateřská škola, Nerudova 53, České Budějovice[d], Mateřská škola, Zeyerova 33, České Budějovice[d] һәм Mateřská škola, J. Opletala 22, České Budějovice[d]
Милке	Budvar Arena[d]
Штаб-фатирҙың урынлашыуы	Ческе-Будеёвице[12]
Сиктәш	Planá[d], Вчелна[d], Roudné[d], Рудольфов[d], Staré Hodějovice[d], Srubec[d], Litvínovice[d], Hlincová Hora[d], Branišov[d], Vráto[d], Dubičné[d], Dobrá Voda u Českých Budějovic[d], Úsilné[d], Hůry[d], Zvíkov[d], Глубока-над-Влтавой[d], Ledenice[d], Hrdějovice[d], Boršov nad Vltavou[d], Čejkovice[d] һәм Dasný[d]
Майҙан	55,71 км²[6]
Почта индексы	370 01–370 11[4]
Электрон почта	[e-mail]
Рәсми сайт	c-budejovice.cz
URL-адрес потокового вещания	balticlivecam.com/camera…
Һәйкәлдәр исемлеге	Q8310436?
Изге ҡурсалаусы	Saint Auratian[d], Saint Concordia[d], Николай Чудотворец[d], Virgin Mary of České Budějovice[d], Святой Доминик[d] һәм Франциск Ассизский[d]
Ассоциированный кадастровый округ	České Budějovice 1[d], České Budějovice 2[d], České Budějovice 3[d], Q110725912?, České Budějovice 5[d], České Budějovice 6[d], Ческе-Будеёвице 7[d], České Vrbné[d], Haklovy Dvory[d], Калиште[d] һәм Třebotovice[d]
Иң тәүге яҙма ваҡыты	1265[13]
Средний возраст	42,8[14]
Номер тамғаһы коды	C
Категория для почётных граждан субъекта	Категория:Почётные граждане Ческе-Будеёвице[d]
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Ческе-Будеёвице[d]
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of České Budějovice[d]
Ческе-Будеёвице Викимилектә

Влтава һәм Малше йылғалары ҡушылған ерҙә урынлашҡан. Халҡы — 95 245 (2004).

Ҡала тарихы

Будеевице ҡалаһына нигеҙ 1265 йылда чех короле Пржемысл Оттокар II (чех Přemysl Otakar II) тарафынан һалына. Ҡала сауҙа юлдары киҫелешендә торғанлығы арҡаһында иҡтисади яҡтан йылдам үҫешә һәм тиҙ арала король ҡалаһы статус ала. Король власына ҡала халҡының тоғролоғон көсәйтеү өсөн король уларға төрлө өҫтөнлөклө привилегиялар хоҡуҡтарын бирә.

XIII—XIV быуат башында ҡалала 2 католик ғибәҙәтханаһы төҙөлә һәм ҡала ҡәлғә диуары менән уратып алына. XV быуат дауамында Будеевицелә католик сиркәү позицияһы көслө була, ул гуситтарға ҡаршы көрәштең төп терәге булып тора. Ҡалала 4000 кеше йәшәгән, был Чехия короллегенең иң ҙур һәм әһәмиәтле ҡалаларының береһе булған.

XVI быуатта ҡала көслө иҡтисади күтәрелеш кисерә, бөтәһенән элек, был көмөш табыу, шулай уҡ тоҙ һәм балыҡсылыҡ менән сауҙа үҫтереү менән бәйле була. Будеевица биналары архитектураһы был осорҙа Ренессанс ҡанундарына буйһона. 1569 йылда Будеевицала аҡса һуғыу йорто барлыҡҡа килә, унда ҡала ситендә сығарылған көмөштән тәңкә баҫылған.

XVIII быуатта ҡаланың мәҙәни үҫешенә латин гимназияһын төҙөү булышлыҡ итә, ҡалала театр һәм философия институты булдырыла. Император Иосиф II заманында 1785 йылда Будвайзер епископлығына нигеҙ һалына.

XIX быуатта техник прогресс ҡала тормошона күп яҡтан ҡағылмай ҡалмай. Ат тимер юлы 1825—1832 йылдар төҙөлгән, ул Ческе-Будеевица менән Линц ҡалаларын тоташтырған һәм Европала төҙөлгән беренсе ошондай ҡоролма булған. Ошо уҡ осорҙа сауҙа судноларында Влтава йылғаһы буйында үҫешкән. Сәнәғәт һәм транспорттың үҫеше сауҙа үҫеше менән тығыҙ бәйләнгән. 1847 йылда «Хардтмут» («Кох-и-ноор» маркалы канцелярия тауарҙары етештергән) компанияһы, Венанан Будеевицегә ҡәләм етештереү һәм керамика изделиелары етештереүе күсә, ҡалала ҙур фабрика барлыҡҡа килә. 1895 йылда Чех акционерҙар һыра ҡайнатыу предприятиеһы барлыҡҡа килә, хәҙер билдәле пивоварня «Budvar Budweiser» («Будвар Будвайзер»).

XIX быуат аҙағына тиклем ҡаланың һәм уның тирә-йүнендәге төп халыҡ немец халҡы була, әммә чех халҡы яйлап өҫтөнлөк итә башлай. Шуға ҡарамаҫтан, ҡаланың бургомистры 1918 йылға тиклем немец булған. 1945 йылда, Икенсе донъя һуғышы тамамланғандан һуң, немецтар Көнбайыш Германия һәм Австрияға депортацияланған.

XХ быуатта Ческе-Будеёвице Көньяҡ Чехияның иҡтисади һәм мәҙәни баш ҡалаһына әйләнә. 1991 йылдан алып Ческе-Будеёвицелә Көньяҡ-Чехия университеты эшләй, ә 2000 йылдан алып Ческе-Будеёвицелә Көньяҡ-Чехия крайының хакимиәте урынлашҡан.

Спорт

Ҡалала «Маунтфилд Ческ Будеевица» профессиональ хоккей клубы бар. Клуб стадионы — Budvar Arena.

Шулай уҡ «Динамо Ческ-Будеевица» футбол клубы бар. Клуб стадионы — Střelecký ostrov.

Иҫтәлекле урындар

• Квадрат ҡала майҙаны, унда Самсон статуяһы бар (Самсон фонтаны), барокко стилендә.
• Ҡала майҙанындағы ратуша бинаһы (1727—1730 йылда төҙөлгән. Өс башнялы һәм уларҙа дүрт гражданлыҡ изгелектәре һыны кәүҙәләндерелгән: Ғәҙеллек, Батырлыҡ, Аҡыл һәм Алдан күрә белеү^[15]
• Ҡара Башня (чех Černá Věž) — ҡала үҙәгендәге 72 метрлыҡ манара
• Изге Николай соборы (чех katedrála Sv. Mikuláše) ҡаланың тарихи үҙәгендә.
• Доминикан монастыры (чех Dominikánský klášter)
• Тимер Ҡыҙ башняһы (чех Železná panna).

Ческе-Будеёвице ҡалаһында ҡала опера һәм балет театры, заманса концерт залы, мотоциклдар музейы, энергетика музейы урынлашҡан. Ҡаланан алыҫ түгел туристар араһында популяр неоготика стилендәге Глубока-над-Влтава замогы тора.

Ҡаланың почетлы граждандары араһында 2017 йылға тиклем Иосиф Сталин^[16] була. 15 майҙа, 2017 йылда, Сталин Клемент Готвальд менән бергә был исемдән мәхрүм ителә.

• 
  Ҡара башня майҙаны
• 
  Ҡара башня
• 
  Самсон фонтаны һәм ратуша
• 
  Ратуша
• 
  Рабенштейн башняһы
• 
  Башня «Тимер ҡыҙ»
• 
  Ческ-Будеевица — Линц ат тимер юлы музейы
• 
  Вокзал
• 
  Суд бинаһы
• 
  Көньяҡ-Чехия театры
• 
  Йәйәүлеләр зонаһы — Войтех Ланн урамы
• 
  Ҡунаҡхана «Гомель»
• 
  «Влтава» биҫтәһе
• 
  Һыра «Будвайзер һыраһы»
• 
  Ҡәләм. Хардмут Кохинур»

Туғанлашҡан ҡалалары

• Алмер, Нидерландтар
• Гомель, Белоруссия
• Зөлҡәрнәй, Тюрингия, Германия
• Линц, Австрия
• Лорьян, Франция
• Нитра, Словакия
• Пассау, Бавария, Германия
• Воронеж, Россия
• Орёл, Рәсәй

Билдәле шәхестәр

• См. Категория: Родившиеся в Ческе-Будеёвице