Үрге Троицк (Туймазы районы)

Үрге Троицк (рус. Верхнетроицкое) — Башҡортостандың Туймазы районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 917 кеше^[1]. Үрге Троицк ауыл Советының административ үҙәге. Почта индексы — 452783, ОКАТО коды — 80251815001.

Ауыл
Үрге Троицк
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Туймазы районы
Координаталар	54°20′45″ с. ш. 53°46′59″ в. д.HGЯO
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 251 815 001
ОКТМО коды	80 651 415 101
ГКГН номеры	0522559
Үрге Троицк

Исеме

Ауыл атамаһы үрге һүҙенән һәм Троицк сиркәү исеменән килеп сыҡҡан^[2]

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь	817
2010 йыл 14 октябрь	816

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек милләттәр башҡорттар (44 %), урыҫтар (42 %)^[3].

Тарихы

1752 йылда Ҡазан даруғаһының Ҡыр-Йылан улусы башҡорттарынан ҡуртымға алынған ерҙәрҙә Ҡыҙаш йылғаһы (Ыҡ йылғаһы ҡушылдығы) буйында И. Г. Осокин баҡыр иретеү заводына нигеҙ һала. Завод 1754 йылда эшләй башлай. Хәҙер завод ҡасабаһы урынында Туймазы районының Үрге Троицк ауылы урынлашҡан.

Урыҫ православие сиркәүе

Изге Троица храмы —Үрге Троицк ауылындағы ғибәҙәтхана, XVIII быуат архитектура ҡомартҡыһы, Ҡазан бароккоһы стилендә төҙөлгән. Бейек манараһы һәм өлөшләтә һаҡланып ҡалған һылап яһалған биҙәге бар. Стеналарының ҡалынлығы урыны менән 1,2 метрға етә. Бер нисә тәҙрә уйымдарында сүкеп яһалған тулҡын-ромб һүрәтле рәшәткәләр, ҡыҫып ҡуйылған тәҙрәләрҙә — горизонталь һәм тәре ҡиәфәтле бәйләүҙәр менән берләштерелгән һөңгө ҡиәфәтендәге вертикалдәр тора. Октябрь революцияһына тиклем ғибәҙәтхана округта төп мәхәллә булған. Уны төҙөгәндә иретмә әҙерләү өсөн йомортҡа ҡулланылған. Хәҙерге ваҡытта ғибәҙәтхана өлөшләтә тергеҙелгән^[4][5][6].

Демографик ауырлыҡ үҙәге

2002 һәм 2010 йылдар халыҡ иҫәбен алыу һөҙөмтәләре буйынса ауыл Рәсәйҙең «демографик ауырлыҡ үҙәге» булып тора^[7]: картала ауыл аша вертикаль һәм горизонталь һыҙылһа, илдең килеп сыҡҡан дүрт өлөшө халыҡ һаны буйынса яҡынса тигеҙ буласаҡ.

Географик урыны

Алыҫлығы:^[8]

• Район үҙәгенә тиклем (Туймазы): 30 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Туймазы): 30 км.

Урамдары

Урам исеме^[9]:

• Баҙар урамы (рус. улица Базарная)
• Баҙар тыҡрығы (рус. переулок Базарный)
• Горюхин урамы (рус. улица Горюхина)
• Курск урамы (рус. улица Курская)
• Урман урам (рус. улица Лесная)
• Яңы урам (рус. улица Новая)
• Биҫтә урамы (рус. улица Слободка)
• Терентьевка урамы (рус. улица Терентьевка)
• Мәктәп урам (рус. улица Школьная)

Билдәле шәхестәре

• Белозёров Иван Семёнович (1925—1988) — совет нефть-газ сәнәғәте алдынғыһы. Коми АССР-ы халыҡ хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1965). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).

Һылтанмалар

• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
• «Налог Белешмәһе» системаһында Үрге Троицк (Туймазы районы) ауылы