Псков архитектура мәктәбе ҡорамдары

Псков архитектура мәктәбе ҡорамдары  — ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы объекты, үҙ эсенә Псковтың XII—XVII быуат башындағы сиркәү архитектураһының 10 һәйкәлен ала^[1]. 2019 йылдың июлендә ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы комитетының 43-сө сессияһы ҡарары менән Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индерелә^[2][3], исемлектә 29-сы (30-сы) Рәсәй объекты (шул иҫәптән 18-се (19-сы) мәҙәни объект) булып тора.

Псков архитектура мәктәбе ҡорамдары
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Псков өлкәһе
Алыштырған	Great Pskov[d]
Архитектура стиле	Псковская архитектурная школа[d]
Мираҫ статусы	Бөтә донъя мираҫы
Майҙан	19,32 гектар, 635,6 гектар
Бөтә донъя мәҙәни мираҫы исемлегенә индереү критерийы	(ii)[d]

Дөйөм мәғлүмәт

«Псков архитектура мәктәбе ҡорамдары» ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә мәҙәни критерий буйынса индерелә (ii)^[1], йәғни объект булараҡ, «билдәле бер ваҡыт арауығы йәки билдәле мәҙәни киңлектә архитектура йәки технологияларҙа, монументаль сәнғәттә, ҡала төҙөүҙе планлаштырыуҙа йәки ландшафт булдырыуҙа кешелек ҡиммәттәренең үҙ-ара йоғонтоһон раҫлай»^[4]. Уларға түбәндәгесә тасуирлама бирелә^[5]:

Церкви, соборы, монастыри, крепостные башни и административные здания составляют группу памятников, расположенных в историческом городе Псков на реке Великая на северо-западе Российской Федерации. Главными особенностями архитектуры этих зданий, созданных псковской школой зодчества, являются кубические объёмы, купола, подъезды и колокольни, наиболее ранние элементы которых датируются XII веком. Церкви и соборы гармонично сочетаются с окружающим их природным ландшафтом посредством садов, заборов и стен. Под влиянием византийских и новгородских традиций псковская школа зодчества достигла пика своего развития в XV—XVI веках и стала одной из самых влиятельных в стране. Она оказывала значительное влияние на формирование архитектурных стилей в России на протяжении пяти столетий.

Исемлеккә индереү тарихы

2002 йылдан алып, боронғо Псковтың һәйкәлдәрен ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индереүҙең бер нисә ыштылышы була. Башта «Бөйөк Псков» номинацияһын составында Псковта ғына түгел, Изборскта һәм Выбутала урынлашҡан күп һанлы һәйкәлдәр менән бергә^[6]. Шулай уҡ Псков кремле «Рәсәй кремлдәре» сериялы номинацияһы составында тәҡдим ителә^[7]; 2012 йылда заявка кире ҡағыла^[8].

Яңы «Боронғо Псков һәйкәлдәре» номинацияһы буйынса эш 2015 йылда башлана. Заявкаға ҡаланың тарихи үҙәгендә урынлашҡан 18 объект инә^[7]. Әммә 2016 һәм 2017 йылдарҙа Псков заявкалары документация тулы күләмдә тапшырылмағанлыҡтан, кире ҡағыла. 2018 йылда материалдар ҡабат ебәрелә. Был заявка ЮНЕСКО-ның 2019 йылдың июнь-июлендә Баҡыла үткән Бөтә донъя мираҫ комитетының 43-сө сессияһында раҫлана, әммә 18 объекттан исемлеккә 10-ы ғына индерелә^[9].

Псков өлкәһе властары киләсәктә ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегендә төбәктең һәйкәлдәре һанын арттырырға ниәтләй, бының өсөн реставрация эштәре башҡаррыға һәм билдәле күләмдә аҡса һалырға кәрәк^[10][11].

Составы

№	Һүрәттәр	Атамаһы	Төҙөү ваҡыты
1523-001		Иванов монастырының Иоанн Предтечи ҡорамы	XIII быуат
1523-002		Спас-Мирож монастыры: Преображенск соборы ансамбле	XII быуат
1523-003		Архангел Михаил сиркәүе ҡыңғыраулығы менән	XIV быуат
1523-004		Проломдан Покров сиркәүе	XV—XVI быуаттар
1523-005		Примостьенан Косьма менән Дамиан сиркәүе, ҡыңғыраулыҡ, ҡапҡа һәм ҡойма ҡалдыҡтары	XV—XVII быуат
1523-006		Взвоздан Георгий сиркәүе	XV быуат
1523-007		Ҡыңғыраулығы менән Богоявление сиркәүе	XV быуат
1523-008		Усоханан Никола сиркәүе	XVI быуат
1523-009		Василий сиркәүе	XV быуат
1523-010		Снетогорский монастыры ансамбле: Богородица Раштыуаһы соборы	XIV—XVI быуат

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Псков ҡорамдары исемлеге

Иҫкәрмәләр

1. UNESCO World Heritage Centre. Churches of the Pskov School of Architecture (ингл.). Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
2. UNESCO World Heritage Centre. Six cultural sites added to UNESCO’s World Heritage List (ингл.). Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
3. Памятники древнего Пскова внесены в Список всемирного наследия ЮНЕСКО | Официальный портал государственных органов Псковской области  (билдәһеҙ). www.pskov.ru. Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
4. UNESCO World Heritage Centre. The Criteria for Selection (ингл.). UNESCO World Heritage Centre. Дата обращения: 21 ноябрь 2019.
5. UNESCO World Heritage Centre. Центр всемирного наследия -  (урыҫ). Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
6. Great Pskov - UNESCO World Heritage Centre  (билдәһеҙ). web.archive.org (17 июнь 2019). Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
7. В рамках проходящей научно-практической конференции обсудили продвижение псковских памятников в Список всемирного наследия ЮНЕСКО | Комитет по охране объектов культурного наследия Псковской области  (урыҫ). gkn.pskov.ru. Дата обращения: 20 ноябрь 2019. 2020 йыл 28 ғинуар архивланған.
8. UNESCO World Heritage Centre. 36 COM 8B.35 - Decision (ингл.). UNESCO World Heritage Centre. Дата обращения: 21 ноябрь 2019.
9. Псковские храмы в списке ЮНЕСКО: Какие объекты включены и что об этом говорят эксперты  (урыҫ). ПАИ Новости Псковской области. Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
10. Областные власти будут работать над увеличением числа псковских памятников в списке ЮНЕСКО  (урыҫ). ПАИ Новости Псковской области. Дата обращения: 20 ноябрь 2019.
11. Псков намерен включить в список ЮНЕСКО «вторую волну» объектов  (урыҫ). ПАИ Новости Псковской области. Дата обращения: 20 ноябрь 2019.

Һылтанмалар

• Псков в списке ЮНЕСКО — Псковское агентство информации
• Десять храмов Пскова в списке ЮНЕСКО. Почему их обязательно надо увидеть? — ТАСС