Fjodor Michailowitsch Dostojewski
russischa Schriftstäia / From Wikipedia, the free encyclopedia
Da Fjodor Michailowitsch Dostojewski ( Фёдор Михайлович Достоевский?/i [ˈfʲodər mʲɪˈxajləvʲɪtɕ dəstʌˈjɛfskʲɪj], wiss. Transliteration Fëdor Mihajlovič Dostoevskij; * 11. Novemba 1821 z Moskau; † 9. Feba 1881 z Sankt Petersburg) wor a russischa Schriftsteja und Philosoph. Seime Haptweak san u. a. As Vabrechn und de Strof (1866, dt. Schuld und Sühne), Dea Idiot (1869) und De Briada Karamasov (1880). Sei Weak bschreibd voa oim de politischn, sozialn und geistign Vahejtniss im russischn Zarnreich am Ibagang zua Modeane. bei gähds eam voa oim um de menschliche Sej, iare Regunga, iare Zwänge und ia Befreiung. Ea wead ois oana vo de grässdn Psychologn in da WejdLiteratua ogseng (Friedrich Nietzsche: Da Dostojewski is da oanzige vo dem I wos iba Psychologie gleant hob.). De Biacha vom Dostojewski san in meara wia 170 Sprochn ibasezd worn.[1]
Sei Muada is anno 1837 an Schwindsucht (Tuberkulose) gstoam[2], wia ra eascht 15 Joar oid gwen is. Ob 1838 hod ea an da Militearischn ingenieurtechnische Universitet z St. Petersburg studiad.[3] Im Nemfoch hod ea aa russische und franzesische Literatua studiad.[4]
Anno 1849 ins a vahofdt worn, wei ra im Petraschewski-Ziakl vawicklt wor, am gehoama Vabund vo soziallibaraln Utopistn, de wo owa meara literarische Dischgariara worn.[5] Ea is zum Doud vaurteit und easchd im ollalezdn Moment vom Zarn begnadigt worn. Ea hod oba dafia via Joar in an Strofloga in Sibirien vabiassn miassn und is an Epilepsie eakrankt. Danoch is a zwunga worn zua Armee z geh. Weng seina Krankheid is a oba anno 1859 wieda entlossn worn. Danoch hod a sofoat wieda z schreim ogfangt. Ea hod zwoa Zeidschriftn grindt (Wremja und Epocha), damid a seine oagna Osichtn duachsetzn hod kina. De easchde is vaboudn worn, de zwoate Pleite ganga.
Af da Flucht voa seine Glaibiga is a draff in Westeiropa umadumgroast. Ea is spuisichti worn und hod aa desweng laffend grousse finanzielle Probleme ghobt.[6] Duach sei zuanehmende Bekanntheid und sein Eafoig hod a owa de lezdn 10 Joar vo seim Lem in Woistand vabringa kina.
Da Dostojewski hod an Haffa Schriftsteja und Philosophn beeinflusst, beispuisweis in Ernest Hemingway, in Friedrich Nietzsche und in Jean-Paul Sartre.