Langobardisch is a ausgstorbane germanische Sproch, wo vo de Langobarden gred worn und bis spodastns im 10. Joarhundat ausgstorbm is.
Der Artikl is im Dialekt Obaboarisch gschriem worn. |
Gschichtli gseng is de Sproch vo de Langobarden eascht im 6. Joarhundat fossba, wias eanan Wohnsitz z Pannonien aufgebm hom und af Norditalien eingwandat san. Zua Schriftsproch hod se s Langobardische nia entwicklt, wei de Langobardn z Italien schnej de romanische Mundort vo de Einheimischn ognumma hom und ois Schriftsproch nacha s Lateinische gnutzt hom.
Sprochdenkmäla
Es is nua a weng Originaltext iwaliefat. De ejdastn Iwaliefarunga san Runenschriftn, dazua kema no Urkundn wia da Codex diplomaticus Langobardorum, da Edictus Rothari und da Edictus Langobardorum sowia Gschichtswerke wia da Historia Langobardorum vom Gschichtsschreiba Paulus Diaconus. Es san owa fost oiwei nur Personanama, Ortsnama sowia Oanzlweata.
- De brozane Amulettkapsl vo Schretzham (Bayern, um 600):
- Untaseitn: :
- Transskription: alaguþleuba : dedun ("Alaguth und Leuba homs gmochd"; wos, woass ma ned genau, vialleicht de Runeninschrift; bei dera Intapretation waradn des zwoa Fraunnama; dass de an Schmuck gmocht ham, warad af de Zeit bezogn unwoascheinli)[1]. Es gibt owa no a andare Interpretation. Oba- und Untaseitn zamma kennt ma a so lesn: "Arogast und Alaguth hom Liab gmocht".
- De zwoa Fiben vo Pallersdorf, Ungarn (Mitte 6. Joahundat):
- Fibula A: :
- Transskription: godahid unj[a] ("Da Godahild mid Liab")[1]
- Fibula B: :
- Transskription: (k?)arsiboda segun ("Vom Arsiboda gsegnet")[1]
Es gibt sogoa a poar Weata, wo si im Italienischen bzw. in italienischn Dialekt dahoidn hom:
- panca "(Sitz-)Bank"
- zolla standarddeitsch: "Scholle" (entspricht mittlhochdeitsch Zolle "Klumpn aus Mist oda Eis")
- pizza (entspricht meglichweis etymologisch am boarischn Bissn)
- guardare "si oschaugn" ausm Wort wartan (ois Wart betreien, wartn)
- 'staffa "Steigbiagl" (entspricht deitsch Stapfn)
Lautsystem
S Langobardische hod dd Lautvaschiabung nur zan Tei mitgmocht.
- p > p/f: uuorf "Wurf" (ahd. wurf); ploou "Pfluag" (ahd. pfluog), camfio "Kämpfa" (ahd. cempheo)
- t > z/s: zon "Zaun" (ahd. zûn); uualapauz "Schreckgstoit" ; Gaus, Gettanama (an. Gautr).
- k > c/ch: accar "Ocka" (ahd. ahhar); fulc "Voik" (ahd. folch); Wacho, a Kenig (got. Wacca)
- b > b/p: bard, pard "Boat" (ahd. bart); pul "kloana runda Stoa" (ahd. bûlia); raub "Raub" (ahd. roub)
- d > d: fader "Vodda" (ahd. fater); gild "Gejd" (ahd. gelt)
- dr > tr: trocting "Brautfiara"
- g > g/c: gab, cap "Gob" (ahd. geba); grab, crap "Grob" (ahd. grab); morgin "Morgn" (ahd. morgan)
- th- > th-: thinx "Gricht, Thing" (ahd. ding); threu "Diena" (ahd. drigil)
- -th- > -d-: aido "Eidhejfa" (ahd. ga-eido); uuald "Woid" (ahd. wald)
- w > w/gw: uuald, guald "Woid" (ahd. wald); Wodan, Gwodan, Gettanama (ahd. Wuotan)
- ht > ct: acto "ocht" (ahd. ahta); trocting "Brautfiahra"
Im Gegnsotz zu de andan oidhochdeitschn Sprochn hod si da Vokal ned vaändat:
- lbrd. ai: gaire "Speer" (ahd. gêr); pair "Eba" (ahd. bêr)
- lbrd. au: launo "Lohn" (ahd. lôn); raub "Raub" (ahd. roub)
- lbrd. ô: Gwodan, Getternama (ahd. Wuotan); plod "Bluad" (ahd. bluot); stol "Stui" (ahd. stuol)
- lbrd. ê: meda "Brautgob" (ahd. miata "Lohn")
De Kurzvokale i und e bzw. u und o hom si vamischt, woi untam Einfluss von Romanischn und aa von Gotischn.
Sprochvawandschoft
Zamma mitm Boarischn und Alemannischn weads Langobardische za de obadeitschen Sprochn grechnat. Fia de historische Sprochwissnschoft is des Langobardische voa oim deshoib interessant, wei dees am End vom 6., Ofang vom 7. Joarhundat de friahastn Belege fia de hochdeitsche Lautvaschiabung san.
Beleg
Literatua
IM Netz
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.