![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Backing_sheep_at_sheepdog_competition.jpg/640px-Backing_sheep_at_sheepdog_competition.jpg&w=640&q=50)
Адамашненьне
From Wikipedia, the free encyclopedia
Адамашненьне ці дамэстыкацыя (па-лацінску: domesticus) — працэс, пры якім папуляцыі жывёлаў альбо расьлінаў, праз працэс адбору, прывыкае да чалавечага забесьпячэньня й кантролю. Вызначальнай характарыстыкай адамашненьня зьяўляецца штучны адбор чалавекам. Людзі ўзялі групы жывёлаў і расьлнаў пад свой кантроль і клопат дзеля самых разнастайных мэт: дзеля вытворчасьці прадуктаў харчаваньня альбо каштоўных тавараў, як то напрыклад, воўны, бавоўны альбо шоўку, дзеля дапамогі ў розных відах працаў, як то транспарт, ахова й вайна, а таксама дзеля навуковых дасьледаваньняў, альбо проста каб атрымліваць асалоду ад сумеснага жыцьця.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Backing_sheep_at_sheepdog_competition.jpg/640px-Backing_sheep_at_sheepdog_competition.jpg)
Расьліны, якія былі адамашнены ў першую чаргу дзеля эстэтычнай асалоды, як правіла, называюцца хатнімі расьлінамі ці дэкаратыўнымі расьлінамі, у той час як адамашненыя дзеля буйнамаштабнай вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, як правіла, называюць культурамі. Можна правесьці адрозьненьне паміж тымі адамашненымі расьлінамі, якія былі наўмысна зьменены альбо выбраны дзеля спэцыяльных пажаданых характарыстык, і тых, якія па сутнасьці не адрозьніваюцца ад сваіх дзікіх субратаў, мяркуючы, што адамашненьне не абавязкова маецца на ўвазе як фізычная мадыфікацыя.
Сабака быў першым адамашненым хрыбетным[1][2]. Ён быў адамашнены ў Эўразіі да канца эпохі позьняга плейстацэну, задоўга да вырошчваньня й да прыручэньня іншых жывёлаў[2]. Археалягічныя й генэтычныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што на працягу доўгага часу быў распаўсюджаны двунакіраваны абмен генаў паміж дзікімі й свойскімі жывёламі, як то аслоў, коней, вярблюдавых, коз, авечак і сьвіней[3]. Улічваючы значэньне й каштоўнасьць у рамках эвалюцыі чалавека й ягоных дэмаграфічных зьмяненьняў, адамашненьне прыцягвае навукоўцаў з розных галін навукі, як то археалёгіі, палеанталёгіі, антрапалёгіі, батанікі, заалёгіі, генэтыкі й экалягічных навук. Сярод птушак, на сёньня асноўным адамашненым відам зьяўляецца курыца, бо яна зьяўляецца крыніцай атрыманьня мяса й яек, хоць эканамічна больш каштоўнымі птушкамі зьяўляецца індык, цацарка ды іншыя віды. Найстарэйшымі бесхрыбетнымі адамашненымі чалавекам зьяўляюцца пчолы й ядвабнік.
Адамашненьне расьлін пачалося па меншай меры 12 тысяч гадоў таму. Першымі зь іх зьяўляюцца збожжавыя культуры, якія пачалі культывавацца на Блізкім Усходзе.