Іром Чану Шарміла

Іро́м Чану Шарміла (гіндзі: इरोम चानू शर्मिला; нар. 14 сакавіка 1972 году^[1]), таксама вядомая як «Жалезная лэдзі з Маніпуру» альбо «Мэнгубі» (бел. чэсная) — індыйская грамадзкая і палітычная дзяячка, паэтка. Вядомая сваёй галадоўкай, якая цягнулася з 2 лістапада 2000^[2] да 9 жніўня 2016 року (16 гадоў). Прызнаная вязьнем сумленьня міжнароднай арганізацыяй «Міжнародная амністыя».

Назва гэтага артыкула — індыйскае імя. Тут Іром — ня прозьвішча, а імя па бацьку; зьвяртацца да асобы, апісанай у гэтым артыкуле, слушна па імі Шарміла Чану.

Іром Чану Шарміла
इरोम चानू शर्मिला
Род дзейнасьці	праваабаронца, паэтка
Дата нараджэньня	14 сакавіка 1972 (53 гады)
Месца нараджэньня	Конгпал, Імпхал, Маніпур, Індыя
Занятак	паэтка, журналістка, пісьменьніца, пацыфістка
Навуковая сфэра	паэзія
Бацька	Іром Нанда
Маці	Іром Онгбі Сахі
Узнагароды	прэмія Гванджу ў галіне правоў чалавека[d]
Іром Чану Шарміла ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Шарміла была малодшай зь дзевяці дзяцей у сям’і. Ейнай маці, Шакхі Дэві, было на той час 44 гады. Бацька, Іром Нанда Сынгх, працаваў клеркам у дэпартамэнце вэтэрынарыі і сканаў у 1989 року ад раку.

У штаце Маніпуры, дзе нарадзілася і жыла Шарміла, паўстаньні і забурэньні цягнуцца дзесяцігодзьдзямі; так, з 2005 па 2015 рок у сутычках загінулі 5500 чалавек^[3]. Яшчэ ў 1958 року індыйскі ўрад прыняў закон, паводле якога ў Сямі сястрынскіх штатах(en) спэцслужбы атрымалі права абшукваць памяшканьні без прад’яўленьня ордэру, арыштоўваць людзей і прымяняць сьмяротную зброю пры «абгрунтаваным падазрэньні» ў дзеяньнях асобы супраць дзяржавы.

2 лістапада 2000 року ў вёсцы Малом у даліне Імпхалу (Маніпур) 10 грамадзянаў былі застрэленыя на аўтобусным прыпынку^[4]. У інцыдэнце, названым «Маломскай разанінай»^[5][6], меркавана ўдзельнічала ваенізаваная індыйская арганізацыя «Асамскія стралкі»^[7][8]. Сярод забітых былі 62-гадовая жанчына і 18-гадовы Сынам Чандрамані, уладальнік Нацыянальнай узнагароды адвагі—1988.

28-гадовая Шарміла на знак пратэсту супраць гвалту ў Маломе 5 лістапада распачала галадоўку^[4] з патрабаваньнем да індыйскага ўраду адклікаць Закон пра спэцыяльныя падразьдзяленьні^[2][4][9]. Акрамя галадоўкі, яна паабяцала ня піць, не расчэсваць валасы і не глядзецца ў люстэрка да тае пары, пакуль ейнае патрабаваньне ня будзе выкананае^[10].

Праз тры дні пасьля пачатку галадоўкі Іром Шарміла была арыштаваная паліцыя па абвінавачваньні ў «спробе зьдзяйсьненьня самагубства»^[2], што было забаронена тагачасным індыйскім заканадаўствам, і зьмешчаная пад варту. Паколькі ейны стан хутка пагаршаўся, 21 лістапада было ўведзенае прымусовае кармленьне праз нос(en)^[10][11].

Шармілу адпускалі і пасьля рэгулярна арыштоўвалі зноў з аднаўленьнем галадаваньня^[9]. Да 2004 року яна стала «абразом грамадзкага супраціву»^[7]. 6 кастрычніка 2006 пасьля чарговага арышту за спробу самагубства яна была зьмешчаная ва Ўсеіндыйскі інстытут мэдычных навук, адкуль зьвярнулася зь лістамі да прэм’ер-міністра, прэзыдэнта і міністра ўнутраных справаў^[4]. У гэты час яна сустрэлася і займела падтрымку нобэлеўскай ляўрэаткі Шырын Эбадзі, якая паабяцала падняць пытаньне Шармілы на Радзе ААН па правох чалавека^[4].

У 2011 дзеля асьвятленьня ейнае дзейнасьці была распачатая кампанія салідарнасьці «Ўратуйце Шармілу»^[12].

9 жніўня 2016 року Іром Шарміла спыніла галадоўку і абвясьціла пра намер узяць удзел у выбарах у штаце Маніпуры.

Узнагароды

У 2007 Іром Шарміла атрымала прэмію Гўанджу(ko), якая надаецца «выбітнай асобе ці групе, актыўнай у разьвіцьці і абароне міру, дэмакратыі і правоў чалавека»^[13].

У 2009 атрымала першую ўзнагароду фундацыі Маілама «за дасягненьні ў сваёй негвалтоўнай барацьбе ў Маніпуры»^[14].

У 2010 атрымала ўзнагароду за жыцьцёвыя дасягненьні Азіяцкай камісіі правоў чалавека^[15], Прэмію міру імя Рабіндраната Тагора Індыйскага інстытуту плянаваньня і кіраваньня^[16] і Прэмію за мір і гармонію Адукацыйнага цэнтру подпісаў^[17].

У 2013 «Міжнародная амністыя» прызнала Шармілу вязьнем сумленьня за тое, што «арыштоўвалася толькі за мірнае выражэньне ўласных перакананьняў»^[18].

Кнігі

• «Водар міру» (2010)