Гаўрыла Календа

Гаўрыла Календа^[a] (каля 1606, Вільня — 18 лістапада 1674) — царкоўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай. Уніяцкі арцыбіскуп полацкі (з 1655), адміністратар Кіеўскай мітраполіі (1655—1665), мітрапаліт кіеўскі, галіцкі й усяе Русі (з 1665), протаархімандрыт Ордэна базылянаў сьвятога Язафата (з 1666), архімандрыт супрасьльскі, беразьвецкі, ляшчынскі.

Гаўрыла Календа
лац. Haŭryła Kalenda

Гаўрыла Календа
Герб «Бэлты»
VI арцыбіскуп полацкі
1655 — 1674
Папярэднік	Антон Сялява
Наступнік	Кіпрыян Жахоўскі
VI мітрапаліт кіеўскі, галіцкі й усяе Русі
1665 — 1674
Папярэднік	Антон Сялява
Наступнік	Кіпрыян Жахоўскі
VI протаархімандрыт Ордэна базылянаў сьвятога Язафата
1666 — 1674
Папярэднік	Якуб Суша
Наступнік	Пахом Агілевіч
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	каля 1606 Вільня, Вялікае Княства Літоўскае
Памёр	18 лістапада 1674 Супрасьль, Гарадзенскі павет, Троцкае ваяводзтва, Вялікае Княства Літоўскае
Пахаваны	Полацак
Род	Календы
Бацькі	Ян Календа[d]
Дзейнасьць	каталіцкі сьвятар, каталіцкі біскуп

Біяграфія

3ь беларускага^[1] шляхецкага роду гербу «Бэлты». У 1626 годзе ўступіў у ордэн базылянаў. Навучаўся ў калегіюмах Браўнсбэргу (1627—1630 гады), Вены і Рыму (1633—1639 гады).

У запісах мэтрыкі калегіюму у Браўнсбэргу вызначыў сябе ліцьвінам: Gabrlel Kolenda, Basilianus, Lithuanus^[2].

Ад 1633 году сьвятар. У 1642—1655 гадох пры мітрапаліце Антоне Сяляве, ад 1653 году каад’ютар (памочнік-намесьнік) арцыбіскупа полацкага, потым арцыбіскуп.

У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667), калі маскоўскія акупанты і казакі гвалтоўна ліквідоўвалі ўніяцкія цэрквы на акупаваных тэрыторыях, а на заходніх землях Вялікага Княства Літоўскага рымска-каталіцкія біскупы імкнуліся падпарадкаваць грэка-каталікоў сваёй уладзе, ва ўмовах няпэўнасьці Папа Рымскі Аляксандар VII не зацьвярджаў Гаўрылу Календу мітрапалітам.

Да 1660 году, ратуючыся ад маскоўскіх і швэдзкіх войскаў, вандраваў местамі Літвы. У другой палове 1660-х гадоў пералом у настроях шляхты на карысьць Уніі і асабістыя намаганьні Гаўрыла Календы паспрыялі ягонаму зацьверджаньню мітрапалітам і выданьню ў 1667—1668 гадох каралём і вялікім князем, а таксама соймам пастановаў, якія аднаўлялі правы грэцка-каталіцкай герархіі і гарантавалі перадачу ім незанятых япархіяў былой Кіеўскай мітраполіі Канстантынопальскага патрыярхату.

Дамогся вяртаньня царкоўнай маёмасьці, страчанай у часе вайны, склаў з Рымска-Каталіцкай царквой пагадненьне пра забарону лацінскім ксяндзам браць дзесяціну з уніятаў. У 1660-я гады вывеў з падпарадкаваньня базылянаў шэраг манастыроў і зрабіў іх архімандрыямі, перадаўшы япіскапам. У 1661 годзе на Супрасьльскай капітуле спрабаваў абвясьціць сябе протаархімандрытам ордэна базылянаў, што аднак скасаваў Папа Рымскі Аляксандар VII. У 1666 годзе на Берасьцейскім капітуле дзеля захаваньня ўнутрыцаркоўнага спакою зноў абіраўся протаархімандрытам базылянаў. Падтрымка ім у гэты пэрыяд ордэна і перадача яму архімандрыяў выклікала канфлікт зь біскупамі. Спробы Гаўрылы Календы адлучыць нязгодных архірэяў ад Царквы і ўсталяваць неабмежаваную ўладу спыніліся празь ціск папства.

У канцы жыцьця двойчы (1671 і 1672 гады) зьвяртаўся да новаабранага Папы Рымскага Клімэнта X датычна справы павышэньня статусу шанаваньня блаславёнага Язафата Кунцэвіча^[3]. Спачыў у Полацку.

Папярэднік Антон Сялява	Арцыбіскуп полацкі 1655—1674	Наступнік Кіпрыян Жахоўскі
Папярэднік Антон Сялява	Мітрапаліт кіеўскі, галіцкі й усяе Русі 1665—1674	Наступнік Кіпрыян Жахоўскі
Папярэднік Якуб Суша	Протаархімандрыт Ордэна базылянаў сьвятога Язафата 1666—1674	Наступнік Пахом Агілевіч

Заўвагі

1. Іншая форма імя: Габрыэль Календа (польск. Gabriel Kolenda)