Герб

Герб (ад ням. erbe — спадчына) — сымбалічная эмблема, візуальны адпаведнік пэўнай асобы ці роду, каталіцкага ордэну, гораду, дзяржавы.

Шляхецкія гербы

Агульная гісторыя

Першыя гербы ўзьніклі ў канцы 11—12 ст. ў часы крыжовых паходаў. Крыніцамі гербавых эмблемаў найчасьцей былі пячаткі, вядомыя са старажытнасьці. Раньні герб уяўляў сабою шчыт з выяваю (гал. атрыбут), потым у склад гербу ўвайшлі гелм, кляйнот (фігура на гелме), намёт (напачатку — намочаная тканіна, якой накрывалі гелм ад сонца), карона. У позьнім сераднявеччы ў гербу зьявіліся менш абавязковыя элемэнты — шчытаношы, дэвізная стужка і ордэны.

Гербавыя выявы падзяляюцца на геральдычныя фігуры (1-га і 2-га парадку) і звычайныя (натуральныя і штучныя). Колеры ў гербе ствараюцца фарбамі (чырвоная, блакітная, зялёная, пурпуровая [фіялетавая], чорная) і мэталамі (золата і срэбра [жоўты і белы]), скарыстоўваецца таксама футра (гарнастая і вавёркі). У гербах беларускай шляхты пераважаюць чырвоныя і блакітныя фарбы, футры практычна не ўжываюцца.

Тэрміналёгія

Тарча

Поле

Пахолак

Пахолак

Дэвіз

Клейнод

Начэльле

Намітка

Прылбіца

Карона

Пастамэнт

Ордэн

Шыльд

Эмблема

Дэвіз

Элемэнты гербу

Гербы ў ВКЛ

У ВКЛ гербы зьявіліся ў 2-й пал. 14 ст., найбольш старажытны герб вядомы па пячатцы баярына Вайдылы (1380). Легендарная частка літоўска-беларускіх летапісаў згадвае гербы «Кітаўрус», «Калюмны», «Урсін», «Ружа» і «Пагоня».

У сераднявеччы герб быў знакам шляхціча і атаясамліваўся з пашырэньнем яго ўлады на пэўную тэрыторыю. Калі гэтая ўлада была працяглаю ў часе герб замацоўваўся і ператвараўся ў зямельны ці дзяржаўны — і нават пры ўладзе ўжо іншага фэўдала ці манарха выконваў сваю адпаведную функцыю.

Пазьней узьніклі гербы каталіцкіх ордэнаў і гарадоў (першы гарадзкі герб у ВКЛ атрымала Вільня ў 1387).

Гербы вывучае геральдыка, зборы гербаў называюцца гербарамі.

Віды гербаў

Радавыя гербы

• шляхецкія гербы
• мяшчанскія гербы
• сялянскія гербы (Швайцарыя, Нямеччына)

• 
  «Пагоня»
• 
  Княскі фамільны герб
• 
  Герб напалеонскага графа
• 
  Дваранскі герб
• 
  Сучасны герб ангельскага баранэта
• 
  Нямецкі дваранскі герб
• 
  Мяшчанскі герб
• 
  Японскі радавы герб

Гербы па рангах

• герб вялікі — з усімі элемэнтамі.
• герб сярэдні — асноўныя элемэнты.
• герб малы — толькі шчыт або шчыт з каронай.

• 
  Герб малы
• 
  Герб сярэдні
• 
  Герб вялікі
• 
  Герб сацыялістычнай дзяржавы Румыніі

Тэрытарыяльныя гербы

• дзяржаўныя гербы
• гербы тэрыторыяў (губэрняў, абласьцей, раёнаў, паветаў, ваяводзтваў, правінцыяў і г. д.)
• гербы местаў і мястэчак
• гербы вёсак

Гербы карпаратыўныя

• гербы ордэнаў
• гербы клюбаў
• гербы вучэльняў
• гербы цэхаў
• гербы арганізацыяў
• гербы воінскіх падпадзяленьняў
• гербы фірмаў і канцэрнаў

• 
  Герб места
• 
  Герб студэнцкай карпарацыі
• 
  Герб British Heraldry Society

Вонкавыя спасылкі

• Арыгінальны артыкул у «Шляхецкай энцыкляпедыі»
• Гербы беларускае шляхты