Грамадзянская вайна ў Альбаніі (1997)

Грамадзянская вайна ў Альбаніі, інакш паўстаньне ў Альбаніі, забурэньні ў Альбаніі або Пірамідны крызіс — масавыя непарадкі і гвалт у Альбаніі ў 1997 годзе, выкліканы падзеньнем фінансавае піраміды. У выніку выступленьняў загінулі ад 2000^[7] да 4000 чалавек, быў скінуты ўрад Салі Бэрышы^[8].

Грамадзянская вайна ў Альбаніі
Эвакуацыя амэрыканскіх грамадзянаў у часе апэрацыі «Срэбны ўздым»
Дата: 16 студзеня 1997 — 11 жніўня 1997 Месца: Альбанія Прычына: крах фінансавых пірамідаў, эканамічны крызіс Вынік: Правядзеньне парлямэнцкіх выбараў[1]
Супернікі
Паўстанцы падманутыя ўзброеныя грамадзяне Сацыялістычная партыя Альбаніі Узброеныя банды з Усходняй Альбаніі дэзэртыры з альбанскай арміі камітэты выратаваньня манархісцкія партызаны	Урад Салі Бэрышы Нацыянальная разьведвальная служба Альбаніі Частка альбанскай паліцыі Рэспубліканская гвардыя Добраахвотнікі з Паўночнай Альбаніі Узброеныя сілы Італіі (Апэрацыя «Альба») Узброеныя сілы Францыі (Апэрацыя «Альба») Узброеныя сілы Турэччыны (Апэрацыя «Альба») Узброеныя сілы Грэцыі (Апэрацыя «Альба», Апэрацыя «Космас»[2] і гуманітарная дапамога)[3] Узброеныя сілы Румыніі (Апэрацыя «Альба») Узброеныя сілы Нямеччыны (Апэрацыя «Страказа») Узброеныя сілы Аўстрыі (Апэрацыя «Альба») Узброеныя сілы ЗША (Апэрацыя «Срэбны ўздым») НАТО
Камандуючыя
Лідэры паўстанцаў Шэндэр Джынушы Грамаз Ручы Зані Чаушы Альбэрт Шыці Лека I Арбэн Імамі Рыдван Пэшкёпья Нэрытан Цэка	Хаўрусьнікі ўраду Салі Бэрыша Башкім Газыдэдэ Сафэт Жулялі пал-к Генінг Глявац п/пал-к Дымітрыяс Цыманіс[4]
Колькасьць
невядомыя	30 000 жаўнераў 7000 жаўнераў 850 жаўнераў 803 жаўнеры[5][6] 500 жаўнераў 400 жаўнераў > 100 жаўнераў 100 жаўнераў
Агульныя страты
3800 цывільных і вайскоўцаў, паліцыянтаў і спэцслужбоўцаў

На пачатку 1997 року збанкрутавалі разнастайныя фінансавыя піраміды, падтрыманыя дзяржавай у пераходны пэрыяд. Задзейнічанымі ў гэтых схемах апынуліся да 2/3 жыхароў Альбаніі^[7][9], якія ў выніку страцілі 1,2 млрд даляраў ЗША. На парлямэнцкіх выбарах у траўні 1996 року зь вялікім адрываў перамагла кіроўная Дэмакратычная партыя, той жа восені яна атрымала перамогу і на мясцовых выбарах. Сацыялісты абвінавацілі ўрад у фальсыфікацыях і не прызналі вынікаў ніводных выбараў.

У студзені 1997 року пачаліся першыя сутычкі з паліцыяй. 25 студзеня паўстанцы захапілі ўсе ўрадавыя будынкі ў Люшні, у наступныя дні непарадкі ахапілі іншыя паўднёвыя месты краіны, сярод якіх і Ўлёра. У лютым пачаліся шматтысячныя штодзённыя пратэсты з патрабаваньнямі кампэнсацыі ад ураду, паколькі лічылі, што ён нажываецца на гэтай схеме. Узбраеньнем пратэстоўцаў заняліся крымінальныя групоўкі і колішнія чальцы камуністычнай службы бясьпекі — Сыгурымі. У адказ 1 сакавіка прэзыдэнт Салі Бэрыша увёў у краіне надзвычайны стан і накіраваў на поўдзень войскі.

2 сакавіка падаў у адстаўку прэм’ер-міністар Аляксандар Мэксі. Пераабраньне 3 сакавіка Салі Бэрышы на пасаду прэзыдэнта з удзелам толькі дэпутатаў Дэмакратычнай партыі выклікала новую хвалю грамадзянскага абурэньня, былі захопленыя месты Саранда і Дальвіна, ва Ўлёры ў супрацьвагу ўраду створаны Камітэт грамадзянскага ўратаваньня. Да 10 сакавіка ў руках паўстанцах апынуўся ўвесь поўдзень Альбаніі.

11 сакавіка Сацыялістычная партыя Альбаніі дабілася значнага посьпеху — ейны лідэр Башкім Фіна быў прызначаны новым прэм’ер-міністрам у сфармаваным урадзе(sq). Аднак гэта не спыніла пратэсты, якія перакінуліся на поўнач краіны. Там яны былі здушаныя ўрадам, аднак у паўднёвых частках Альбаніі ўладай завалодалі паўстанцы і злачынныя групоўкі^[10].

Да 13 сакавіка ўсе найбольшыя населеныя пункты былі ахопленыя забастоўкамі, замежныя краіны пачалі эвакуяваць сваіх грамадзянаў. Эвакуацыя зьдзяйсьнялася ў апэрацых «Страказа», «Срэбны ўздым» і «Космас»^[2]. 28 сакавіка Рада Бясьпекі ААН прыняла рэзалюцыю пра гуманітарную дапамогу Альбаніі, і 15 красавіка 7-тысячны ўзброены кантынгент на чале зь Італіяй пачаў апэрацыю «Ўзыход» па аднаўленьні законнасьці^[10].

29 чэрвеня прайшлі пазачарговыя выбары ў парлямэнт, перамогу на якіх атрымала Сацыялістычная партыя. Адначасна праводзіўся і рэфэрэндум па аднаўленьні манархіі, аднак супраць гэтага пытаньня выказаліся 2/3 выбарцаў. 24 ліпеня падаў у адстаўку прэзыдэнт Салі Бэрыша, на ягоную пасаду абраны Рэджэп Мэйдані. Пасьля гэтага гвалт у Альбаніі скончыўся, завяршэньнем вайны можна лічыць вывад замежных войскаў 11 жніўня.