Грамадзянін Кейн

«Грамадзянін Кейн» (па-ангельску: Citizen Kane) — амэрыканскі фільм-жыцьцяпіс 1941 году, які на працягу некалькіх дзесяцігодзьдзяў перамагаў у маштабных апытаньнях кінапрафэсійцаў як «лепшы фільм усіх часоў і народаў»^[4][5].

Грамадзянін Кейн
Citizen Kane
Жанр	драматычны фільм[1][2], мастацкі фільм, флэшбэк-фільм[d], біяграфічны фільм і містэрыйны фільм[d][3]
Рэжысэр	Орсан Ўэлс
Сцэнарыст	Орсан Ўэлс Герман Дж. Манкевіч
Прадусар	Орсан Ўэлс
У ролях	Орсан Ўэлс Джозэф Котэн Дораці Камінгор Джордж Кулурыс Эвэрэт Слоўн Рэй Колінз Агнэс Мурхэд
Кампазытар	Бэрнард Херман
Апэратар	Грэг Толанд
Мантаж	Робэрт Ўайз[d]
Мастак	Van Nest Polglase[d]
Вытворчасьць	RKO Radio Pictures
Распаўсюд	RKO Radio Pictures, Netflix, Фанданга дома[d] і HBO Max[d]
Дата выхаду	1941
Працягласьць	119 хвілін
Краіна	ЗША
Мова	ангельская
Бюджэт	686 тыс. $
Старонка на IMDb
Афіцыйны сайт

Дзьве ўзнагароды і восем намінацыяў на прэмію «Оскар». Клясыка Амэрыканскага кінэматографа. Вобразны шэраг фільма зьяўляецца імпрэзай фантазіі Орсана Ўэлса, які выкарыстоўваў новую кінамову.

Зьмест

Мэдыямагнат Чарлз Фостэр Кейн памірае ў сваім доме, зь яго рук падае шкляны шар, і ён пасьпявае сказаць толькі: «rosebud» («ружовы бутон»). Газэты і кінахроніка адразу падхопліваюць гэтую падзею, і на працягу дванаццаці хвілін гледачам прадстаўляюць кінахроніку ў выглядзе нэкралёгу жыцьця Кейна.

Рэпартэру Томпсану даручана высьвятліць падрабязнасьці біяграфіі Кейна...

Ролі

Орсан Ўэлс у ролі Чарльза Фостэра Кейна

• Орсан Ўэлс — Чарлз Фостэр Кейн
• Джозэф Котэн — Джэдзедая Ліланд
• Дораці Камінгор — С’юзан Аляксандар Кейн
• Джордж Кулурыс — Ўолтер Паркс Тэтчэр
• Эвэрэт Слоўн — містэр Бэрнстын
• Рэй Колінз — Джеймз Гэтыс
• Агнэс Мурхэд — Мэры Кейн
• Рут Ўорык — Эмілі Манро Нортан Кейн
• Ўільям Аланд — Джэры Томпсан
• Эрскін Сэнфард — Гэрбэрт Картэр
• Пол Ст’юарт — Рэйманд

Значнасьць

Па гэтым фільме навучаюцца ва ўсіх кінашколах у сьвеце, а ідэі, прынцыпы, мэтодыка і эстытычныя знаходкі Орсана Ўэлса зрабілі значны ўнёсак ня толькі ў кінамову, але і ў сучаснае мастацтва наогул. Фільм упершыню цалкам створаны на прынцыпах флэшбэкаў.

У рэйтынгу дзесяці самых значных фільмаў сусьветнай супольнасьці кіно, які выдаецца брытанскім часопісам Sight & Sound кожныя 10 год, пачынаючы з 1952 году, і сыходзячы зь меркаваньняў больш чым 100 кіназанаўцаў і (з 1992 году) рэжысэраў з розных краінаў сусьвету^[6], «Грамадзянін Кейн» пяць разоў займаў першае месца^[7].

У 2000 годзе Амэрыканскі кінаінстытут (American Film Institute) абвесьціў сьпіс 100 лепшых фільмаў ЗША, у якім «Грамадзянін Кейн» заняў 1 месца^[8].

Аматарамі фільму зьяўляюцца Роджэр Корман, Крыстафер Нолан, Тэры Гіліам, Ніл Джордан, Дэйвід Лінч, Кшыштаф Кесьлёвскі, Джон Шлезінгер, Пол Шрэдэр, Марцін Скарсэзэ, Олівэр Стоўн, Кінг Відар, Джон Ву, Кшыштаф Занусі.

Гісторыя стварэньня

Ўільям Рэндольф Хёрст

Фільм шмат у чым заснаваны на жыцьцяпісе амэрыканскага бізнэсоўцы Ўільяма Рэндольфа Хёрста (1863—1951), газэтнага магната, стваральніка сэнсацыйнасьці як крытэра продажу газэт, заснавальніка «жоўтай журналістыкі».

Калі жыцьцяпіс пэрсанажа і прататыпа цалкам не супадаюць, у фільме прысутнічаюць дакладныя цытаты з Хёрста. Напрыклад, Кейн слова да слова паўтарае тэлеграму Хёрста свойму карэспандэнту на Кубу: «Не зьяжджайце. Вы забясьпечыце малюнкі, а я забясьпечу вайну» («Please remain. You furnish the pictures, and I’ll furnish the war»). «Грамадзянін Кейн» узяў за аснову і раман Хёрста з акторкай Мэрыён Дэвіс.

Асаблівае значэньне ў фільме мае і замак Кейна Ксанаду, прататыпам якому паслужыла шыкоўная рэзыдэнцыя Хёрста ў Каліфорніі.

Хёрст, які быў супраць выхаду фільма, разьвязаў сапраўдную мэдыйную вайну з Ўэлсам. Ўэлс сапсаваў шмат нэрваў, каб зьняць фільм, але яшчэ больш — каб дабіцца ад кінакампаніі РКО выхаду яго на экран. Фільм ня меў посьпеху сярод гледачоў, шмат у чым з-за антырэклямнай кампаніі Хёрста. «Грамадзянін Кейна» паглядзелі ў вялікіх гарадах ЗША, але ў правінцыі, асабліва на Поўдні, сіла была на баку газэт Хёрста. Акрамя таго, большасьць выданьняў Хёрста проста абвесьцілі фільму байкот. Відавочна, гэта адзіны ў гісторыі ЗША выпадак, калі фільм выклікаў скандал у палітычных і грамадзкіх колах.

Узнагароды і намінацыі

• 1941 — прэмія Нацыянальнай рады кінакрытыкаў ЗША за лепшы фільм.
• 1942 — прэмія «Оскар» за лепшы сцэнар (Орсан Ўэлс, Герман Дж. Манкевіч). 8 намінацыяў на прэмію «Оскар»: за лепшы фільм, рэжысуру (Орсан Ўэлс), галоўную мужчынскую ролю (Орсан Ўэлс), апэратарскую працу (Грэг Толанд), мантаж (Робэрт Ўайз), музыку (Бэрнард Хэрман), дэкарацыі (Пэры Фэргюсан, Ван Нэст Полглэйз, Роланд Філдз, Дарэл Сільвэра), запіс гуку (Джон Олбэрг)