Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сфэры дзейнасьці рэлігійных арганізацыяў (закон Украіны)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Закон Украіны «Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сфэры дзейнасьці рэлігійных арганізацый» (неафіцыйна вядомы як Закон Украіны «Аб забароне Расейскай праваслаўнай царквы ва Ўкраіне») — закон, прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 20 жніўня 2024 году. Закон прыняты 265 галасамі народных дэпутатаў. Супраць галасавалі – 29, устрымалася – 4, не галасавалі – 23.
Закон вызначае крытэры й наступствы забароны дзейнасьці замежных рэлігійных арганізацый і іх філіялаў, асаблівасьці спыненьня па матывах прапаганды ідэалёгіі маскальскага сьвету й прамым указаньнем забараняе дзейнасьць Расейскай праваслаўнай царквы ва Ўкраіне[1].
Remove ads
Прадмет
Закон Украіны «Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сфэры дзейнасьці рэлігійных арганізацый» робіць немагчымым дзейнасьць рэлігійных арганізацый, якія кіруюцца дзяржавай, якая ажыцьцяўляе аґрэсыю супраць Украіна.
Замежная рэлігійная арганізацыя — рэлігійная арганізацыя (у тым ліку рэлігійнае кіраваньне, аб’яднаньне, цэнтр), якая зьяўляецца юрыдычнай асобай, адукаванай і / альбо зарэгістраваным у адпаведнасьці з заканадаўствам іншай дзяржавы, мае месцазнаходжаньне за межамі Ўкраіны. Замежныя рэлігійныя арганізацыі могуць ажыцьцяўляць дзейнасьць ва Ўкраіне, пры ўмове, што іх дзейнасьць не шкодзіць нацыянальнай ці грамадзкай бясьпецы, ахове публічнага парадку, здароўю, маралі, правам і свабодам іншых асобаў.
Частка другая артыкула другой Закона вызначае крытэры для забароны дзейнасьці замежных рэлігійных арганізацый, у прыватнасьці:
- знаходзяцца ў дзяржаве, якая прызнана зьдзейсьніла альбо ажыцьцяўляе ўзброеную аґрэсыю супраць Украіны й / альбо часова акупавала частка тэрыторыі Ўкраіны;
- прама ці ўскосна (у тым ліку праз публічныя выступы кіраўнікоў ці іншых органаў кіраваньня) падтрымліваюць узброеную аґрэсыю супраць Украіны. Да замежных рэлігійных арганізацый, якія знаходзяцца ў дзяржаве, якая прызнана зьдзейсьніў альбо зьдзяйсьняе ўзброеную аґрэсыю супраць Украіны й / альбо часова акупаваўшы частку тэрыторыі Ўкраіны, адносяцца замежныя рэлігійныя арганізацыі (у тым ліку рэлігійныя кіраваньня, аб’яднаньні, цэнтры), кіруючы цэнтар (кіраваньне) якіх знаходзіцца за межамі Ўкраіны ў адпаведнай дзяржаве-аґрэсары.
- Замежныя рэлігійныя арганізацыі, дзейнасьць якіх забаронена ў адпаведнасьці з гэтым артыкулам, вызначаюцца артыкулам 3 гэтага Закона.
Частка першая артыкула трэцяй Закона прама забараняе дзейнасьць ва Ўкраіне Расейскай праваслаўнай царквы (далей — РПЦ), бо, як адзначаецца законам, яна зьяўляецца ідэалягічным працягам рэжым дзяржавы-аґрэсары, саўдзельніцай ваенных злачынстваў і злачынствы супраць чалавечнасьці, якія зьдзяйсьняюцца ад імя Маскальская Фэдэрацыя й ідэалёгіі «рускага сьвету».
Дзейнасьць рэлігійных арганізацый, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй, дзейнасьць якой ва Ўкраіне забаронена, у тым ліку непасрэдна альбо як складовая частка іншай рэлігійнай арганізацыі альбо пры наяўнасьці іншых прыкмет, устаноўленых артыкулам 51 Закона Ўкраіны «Аб свабодзе сумленьня й рэлігійных арганізацыях», не дапускаецца й такія рэлігійныя арганізацыі спыняюцца ва ўстаноўленым законам парадку.
Сьпіс рэлігійных арганізацый ва Ўкраіне, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй, дзейнасьць якой ва Ўкраіне забаронена, зацьвярджаецца загадам цэнтральнага органа выканаўчай улады (далей — ЦОВУ), які рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сфэры рэлігіі, і абнародуецца на яго афіцыйным вэб-сайце. У выпадку, устаноўленым законам, дзейнасьць ва Ўкраіне замежнай рэлігійнай арганізацыі, якая знаходзіцца ў дзяржаве, якая прызнана тым, хто ўчыніў альбо ажыцьцяўляе ўзброеную аґрэсыю супраць Украіны і/ці часова акупаваўшай частку тэрыторыі Ўкраіны, дзейнасьць якой ва Ўкраіне забаронена, спыняецца з дня ўступленьня ў сілу гэтым Законам альбо законам аб унясеньні адпаведных зьмяненьняў у гэты Закон.
Згодна з артыкулам пятым Закона забараняецца выкарыстаньне рэлігійных арганізацый для прапаганды ідэалёгіі ”рускага сьвету”, у тым ліку папулярызацыі такой ідэалёгіі. Пры прымяненьні гэтага палажэньня ўлічваюцца факты распаўсюджваньня прапаганды ідэалёгіі ”рускага сьвету” як непасрэдна рэлігійнай арганізацыяй, так і яе статутнымі альбо іншымі органамі кіраваньня, іншымі асобамі, якія дзейнічаюць ад іх імя па заданьні альбо з дазволу альбо ў адпаведнасьці зь іншым спосабам узгадненьня незалежна ад формы такога. узгадненьне. Разгляд пытаньня аб пацьвярджэньні фактаў выкарыстаньня рэлігійнай арганізацыі для прапаганды ідэалёгіі «рускага сьвету» ажыцьцяўляецца ЦОВУ, які рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сфэры рэлігіі. Пры разглядзе могуць выкарыстоўвацца высновы рэлігіязнаўчай экспэртызы, інфармацыя іншых ЦОВУ, дадзеныя публічных электронных рэестраў, а таксама інфармацыя, атрыманая ад фізычных і/або юрыдычных асобаў, з мэдыя й іншых адкрытых крыніц
Працэдура забароны
Працэдура спыненьня й забароны рэлігійных арганізацый, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй, прапісана, у асноўным, у другой частцы закона як заключныя палажэньні, якія займаюць пераважную частку закона.[2]
Рэлігійныя арганізацыі, якія падазраюцца ў супрацоўніцтве з РПЦ, будуць правярацца адпаведнай экспэртнай камісыяй. Яе павінна стварыць Дзяржаўная служба Ўкраіны па этнапалітыцы й свабодзе сумленьня (далей – Дзяржэтнапалітыкі). Калі камісыя зафіксуе парушэньні, Дзяржэтнапалітыкі выдасьць прадпісаньне царквы на выпраўленьне сытуацыі. Украінскія рэлігійныя арганізацыі, афіляваныя рэлігійнымі арганізацыямі дзяржавы-аґрэсаркі, будуць мець 9 месяцаў, каб разарваць сувязі са сваім кіруючым цэнтрам.[3]
Калі сувязі зь дзяржавай-аґрэсарам ня будуць спынены, Дзяржэтнапалітыкі падасьць на гэтую канкрэтную юрыдычную асобу пазоў у суд, які й будзе мець права прыняць рашэньне аб забароне.[4]
Наступствы забароны
Артыкул 4 Закона вызначае наступствы забароны дзейнасьці ў Украіне замежнай рэлігійнай арганізацыі. У прыватнасьці, Савет нацыянальнай бясьпекі й абароны Ўкраіны прымяняе абмежавальныя меры (санкцыі) да замежных рэлігійных арганізацый, дзейнасьць якіх ва Ўкраіне забаронена, у парадку, устаноўленым Законам Украіны «Аб санкцыях» і нарматыўна-прававымі актамі, прынятымі на яго выкананьне.
Зьдзелка, зьвязаныя з выкарыстаньнем маёмасьці (арэнда, наём, лізінгу, іншых формаў карыстаньня чужой маёмасьцю), тэрмін дзеяньня якіх ня скончыўся, зьдзейсьнены паміж рэзыдэнтамі Ўкраіны й адпаведнай замежнай рэлігійнай арганізацыяй, дзейнасьць якой ва Ўкраіне забаронена, а таксама з зарэгістраванымі ў Украіне юрыдычнымі асобамі, уласьнікам, удзельнікам якіх зьяўляецца замежная рэлігійная арганізацыя, якія не прывялі сваю дзейнасьць у адпаведнасьць з гэтым Законам у тэрмін, спыняюцца датэрмінова.
Замежная рэлігійная арганізацыя, дзейнасьць якой ва Ўкраіне забаронена, ня можа быць уласьнікам, удзельнікам зарэгістраваных ва Ўкраіне юрыдычных асобаў. У выпадку, калі юрыдычная асоба не прывядзе склад удзельнікаў у адпаведнасьць з гэтым Законам на працягу трох месяцаў з дня забароны дзейнасьці ў Украіне адпаведнай замежнай рэлігійнай арганізацыі, такая юрыдычная асоба спыняецца на падставе рашэньня суда па выніках разгляду іску ЦОВУ, які рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сфэры рэлігіі.
Remove ads
Гісторыя
У Вярхоўнай Радзе Ўкраіны было зарэгістравана 11 законапраектаў аб забароне альбо абмежаваньні дзейнасьці замежных рэлігійных арганізацый і іх філіялаў[1].
20 сьнежня 2018 году Вярхоўная Рада Ўкраіны прыняла закон «Аб унясеньні зьмяненьняў у Закон Украіны „Аб свабодзе сумленьня й рэлігійных арганізацыях“»[5], па якім абавязала зьмяніць назву царквы як такой, кіруючы цэнтар якой знаходзіць у дзяржаве, якая ажыцьцявіла ваенную аґрэсыю супраць Украіны.[6]
Пасьля пачатку поўнамаштабнага расейскага ўварваньня ва Ўкраіну шэраг мясцовых Саветаў пачалі прымаць рашэньне аб прыпыненьні дзейнасьці альбо аб забароне дзейнасьці ЎПЦ МП на тэрыторыі сваіх грамад, хоць такія рашэньні не маюць юрыдычнай сілы[7][8]. Шэраг абласных, раённых, гарадзкіх, пасялковых і сельскіх саветаў зьвярнуліся да Вярхоўнай Рады Ўкраіны, прэм’ер-міністру й Прэзыдэнту Ўкраіны заканадаўча забараніць дзейнасьць УПЦ МП ва Ўкраіне.[9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21][22] [23][24]
У маі 2022 году адбыўся Сабор РПЦваУ, дзе былі ўнесены зьмены ў статут, канфіскаваныя згадкі пра РПЦ, акрамя згадкі пра грамату патрыярха Алексія ІІ.[25][26] Мітрапаліт Кіеўскі Эпіфаній І адзначаў, што пасяджэньне гэтага сабора нічога не зьмяніла, арганізацыя захавала адзінства з РПЦ.[27][28]
29 сакавіка 2023 Украіна скасавала дамову з РПЦваУ аб арэндзе Кіева-Пячэрскай лаўры. У пачатку 2023 году пачалося вяртаньне Пачаеўскай Усьпенскай лаўры бо тэрмін дамовы аб арэндзе з РПЦваУ скончыўся.[29] У чэрвені 2023 году стала вядома, што Данецкая абласная ваенная адміністрацыя плянуе перагледзець дамову арэнды з РПЦваУ па бестэрміновым карыстаньні Сьвятагорскай Лаўрай.[30]
1 сьнежня 2022 году Прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі увёў у дзеяньне рашэньне РНБА аб забароне дзейнасьці ва Ўкраіне рэлігійных арганізацый, афіляваных з цэнтрамі ўплыву ў РФ.[31] Адпаведны законапраект Кабінэт Міністраў Украіны унёс у Вярхоўную Раду Ўкраіны 19 студзеня 2023 года[32], і меркавалася, што дэпутаты вынесуць яго на разгляд у маі 2023 году. Аднак 23 верасьня 2023 году Старшыня Вярхоўнай Рады Ўкраіны Руслан Стэфанчук заявіў, што галасоў за забарону РПЦ няма, бо ідзе ўнутраная дыскусыя.
27 сьнежня 2022 году Канстытуцыйны суд прызнаў канстытуцыйным закон «аб свабодзе сумленьня й рэлігійных арганізацыях», які прадугледжвае перайменаваньне ЎПЦ.[33][34]
5 кастрычніка 2023 году ў Вярхоўнай Радзе Ўкраіны сабралі 226 подпісаў на зварот да старшыні парлямэнта Руслана Стэфанчука аб унясеньні ў салю на галасаваньне забароны рэлігійных арганізацый, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй дзяржавы-аґрэсаркі.[35]
2 лістапада 2023 году шосты апеляцыйны адміністрацыйны суд пакінуў у сіле рашэньне суда першай інстанцыі, чым пацьвердзіў законнасьць патрабаваньня аб перайменаваньні ЎПЦ згодна з законам, прынятым у 2018 годзе.[36]
У сакавіку 2024 году ў Вярхоўную Раду Ўкраіны паступіў ліст з пагрозамі ад кіраўніка юрыдычнай кампаніі «Amsterdam & Partners LLP» Роберта Амстэрдама, які фінансуецца падсанкцыйным былым дэпутатам Вадзімам Навінскім наконт законапраекта аб забароне Расейскай праваслаўнай царквы ва Ўкраіне.[37][38][39]
17 красавіка 2024 году Парлямэнцкая асамблея Савета Эўропы прызнала РПЦ інструмэнтам крамлёўскай прапаганды «рускага сьвету»[40][41].
28 мая 2024 году прадстаўнікі ўкраінскіх грамадзкіх арганізацый і рухаў выступілі з агульным заклікам да кіраўніцтва парлямэнта й уладнай большасьці неадкладна прыняць закон аб забароне РПЦ і пастанову аб дэкалянізацыі назваў населеных пунктаў Украіны.[42][43]
21 ліпеня 2024 стала вядома, што 70 дэпутатаў Вярхоўнай Рады Ўкраіны выступілі з ультыматыўным патрабаваньнем да кіраўніцтва парлямэнта й прэзыдэнцкай фракцыі адносна канчатковай забароны ЎПЦ МП.[44]
17 жніўня Ўсеўкраінскі савет цэркваў і рэлігійных арганізацый падтрымаў заканадаўчую ініцыятыву па забароне дзейнасьці рэлігійных арганізацый, зьвязаных з РФ.[45]
20 жніўня 2024 Вярхоўная Рада Ўкраіны прагаласавала ў другім чытаньні й у цэлым за законапраект №8371, які прадугледжвае забарону дзейнасьці рэлігійных арганізацый, кіруючы цэнтар якіх разьмешчаны ў краіне-аґрэсары.[46]
Remove ads
Рэакцыя
Дзяржавы й міжнародныя арганізацыі
Рэлігійныя арганізацыі
Канстантынопальская праваслаўная царква: Патрыярх Канстантынопальскі Барфаламей І заявіў аб падтрымцы мер, накіраваных на карысьць для Ўкраіны, у прыватнасьці анансаванай прэзыдэнтам Уладзімірам Зяленскім ініцыятывы па духоўнай незалежнасьці дзяржавы[48].
.svg){kind=small}
Баўгарская праваслаўная царква: Патрыярх Данііл заявіў у размове з паслом ЗША ў Баўгарыі, што Ўкраінская праваслаўная царква адчувае «розныя абмежаваньні» з-за нібыта дыскрымінацыйнай палітыкі. Ён выказаў упэўненасьць, што «дэмакратычныя сілы сьвету», якія назіраюць за рэлігійнымі працэсамі, прымуць да ўвагі «гэтыя трывожныя тэндэнцыі» ва Ўкраіне й будуць садзейнічаць гарантаваньню свабоды веравызнаньня, права веравызнаньня й недатыкальнасьці ўласнасьці ЎПЦ МП.[49]
Лацінская царква ва Ўкраіне(uk): 17 жніўня 2024 году біскуп Кіеўска-Жытомірскай дыяцэзыі Віталь Крывіцкі падчас сустрэчы Ўсеўкраінскага Савета Цэркваў і рэлігійных арганізацый заявіў, што ад РПЦваУ чакалі асуджэньня РПЦваУ і падтрымаў прыняцьце законапраекта ў другім чытаньні.[50][51]
Праваслаўная царква Ўкраіны: 8 сакавіка 2024 Сьвяты Сынод Праваслаўнай Царквы Ўкраіны заклікаў Вярхоўную Раду як мага хутчэй прыняць законапраект, які забараняе падпарадкаваньне любых украінскіх рэлігійных арганізацый расейскім рэлігійным і дзяржаўным цэнтрам.[52] 21 жніўня 2024 году Мітрапаліт Кіеўскі й усяе Ўкраіны Епіфаній заявіў, што гатовы да дыялёгу зь мітрапалітам Ануфрыем, а вернікаў заклікае адкінуць «расейскае ярмо».[53]
Украінская Грэка-Каталіцкая Царква: У студзені 2023 вярхоўны архіяпіскап Сьвятаслаў выказаў сумнеў адносна мэтазгоднасьці забароны РПЦваУ. На яго думку, такое дзеяньне можа дапамагчы РПЦваУ.[54]
Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхату: У кастрычніку 2023 году РПЦваУ выступіла супраць законапраекта, аргумэнтаваўшы, што законапраект не адпавядае Эўрапэйскай канвэнцыі па правах чалавека й Канстытуцыі Ўкраіны. Ва ЎПЦ МП адзначаюць, што законапраект «па сутнасьці сваім зьместам накіраваны на забарону Ўкраінскай Праваслаўнай Царквы».[55] Пасьля канчатковага прыняцьця законапраекта 20 жніўня 2024 году мітрапаліт Клімэнт заявіў, што «Украінская праваслаўная царква й далей будзе жыць як сапраўдная царква. Магчыма, і забараняе ЎПЦ МП, але ўкраінская праваслаўная царква не мае прыстаўкі МП»[56]
.svg){kind=small}
Remove ads
Сацыялёгія
Паводле апытаньняў, у студзені 2023 году 69% украінцаў лічылі сябе праваслаўнымі, 41% зь іх ставіліся да ПЦУ, 4% — да ЎПЦ (МП), 24% не адносіліся ні да адной царквы[57].
Паводле сацыялягічных апытаньняў у маі 2024 году 82% украінцаў не давяраюць УПЦ МП, 63% — імкнуцца да яе поўнай забароны.[58]
Глядзіце таксама
Крыніцы
Вонкавыя спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads