Зьбігнеў Бжазінскі

Зьбігнеў Казімеж Бжазінскі (па-польску: Zbigniew Kazimierz Brzeziński; 28 сакавіка 1928, Варшава — 26 траўня 2017, Фолз-Чэрч, Вірджынія, ЗША) — амэрыканскі палітоляг, сацыёляг і дзяржаўны дзяяч польскга паходжаньня. Дарадца па нацыянальнай бясьпецы прэзыдэнта ЗША Джымі Картэра (1977—1981).

Зьбігнеў Бжазінскі
па-польску: Zbigniew Brzeziński
Дарадца прэзыдэнта ЗША па нацыянальнай бясьпецы
20 студзеня 1977 году — 20 студзеня 1981 году
Прэзыдэнт	Джэймз Эрл Картэр
Папярэднік	Брэнт Скоўкрофт
Наступнік	Рычард Вінсэнт Ален
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	28 сакавіка 1928(1928-03-28)[1][2][3][…] Варшава, Польская Рэспубліка[1]
Памёр	26 траўня 2017(2017-05-26)[4][1][2][…] (89 гадоў) Фолс-Чэрч[d], Вірджынія, ЗША[1]
Партыя	Дэмакратычная партыя
Адукацыя	Унівэрсытэт Макгіла[d] (1950) Гарвардзкая школа права[d] (1953)
Сужэнец	Эмілі Бэнэш-Бжазінскі[d]
Дзеці	Ян Бжазінскі[d], Марк Бжазінскі[d] і Міка Бжазінскі[d]
Бацька	Тадэвуш Бжазінскі[d]
Узнагароды	стыпэндыя Гугенгайма[d] (1960) Гарвардзкі мэдаль Стагодзьдзя[d] прэмія Фундацыі Антановічаў[d] ганаровы доктар Варшаўскага ўнівэрсытэту[d] (2 траўня 1991) Ганаровы грамадзянін Кракава[d] (7 лістапада 2001) ганаровы доктар Люблінскага каталіцкага ўнівэрсытэту[d] (21 чэрвеня 1990) ганаровы доктар Фордгэмскага ўнівэрсытэту[d] ганаровы доктар Джорджтаўнскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of Vilnius University[d] ганаровы доктар Ягелонскага ўнівэрсытэту[d] (16 чэрвеня 2000) ганаровы грамадзянін Вільні[d] (2003) ганаровы грамадзянін Гданьску[d] Great Immigrants Award[d] (2007) ганаровы доктар унівэрсытэту Коменскага[d] (2 лістапада 2000)

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў Польшчы ў сям’і польскага дыплямата Т. Бжазінскага. У 1938 годзе бацька Зьбігнева быў накіраваны амбасадарам у Канаду^[5]. Большую частку жыцьця правёў у Амэрыцы. Пісаў пераважна на ангельскай мове. Навучаньне пачаў у Канадзе, дзе вывучаў эканоміку і паліталёгію ўва ўнівэрсытэце Макгіла (Mc Gill) у Манрэалі^[5]. У 1950 годзе тамсама атрымаў дыплём з адзнакай («first class honors in economics and political science»). У 1953 годзе Бжазіньскі скончыў Гарвардзкі ўнівэрсытэт, атрымаў ступень доктара філязофіі і быў пакінуты пры вучэльні. У свае 25 гадоў Бжазіньскі стаў адным з наймалодшых выкладнікаў Гарвардзкага ўнівэрсытэту. У 1958 годзе атрымаў амэрыканскае грамадзянства.

Свае навуковыя зацікаўленасьці ён рэалізаваў сьпярша ў Цэнтры дасьледаваньняў Расеі (па-ангельску: Russian Research Center), a пасьля, ужо ў якасьці выкладніка ды першага дырэктара, у Цэнтры міжнародных стасункаў (анг. Center for International Affairs)^[5]. Ад 1960 да 1977 году працаваў прафэсарам публічнага права і кіраваньня (анг. public law and government) Калюмбійскага ўнівэрсытэту ў Нью-Ёрку. Адначасна стаў дырэктарам Навуковага інстытуту міжнародных зьменаў (анг. Institute of International Change).

У пэрыяд з 1977 да 1981 году займаў пасаду дарадцы прэзыдэнта ЗША па нацыянальнай бясьпецы (дзякуючы якой у 1980—1981 гадох рабіў усё магчымае, каб пазьбегчы савецкай інтэрвэнцыі ў Польшчу). Прэзыдэнт Джымі Картэр напісаў пасьля ў сваіх успамінах, што яго захаплялі праніклівыя аналізы, глыбокія гістарычныя веды, шырокія гарызонты і канцэпцыі Бжазінскага, якія зьдзіўлялі сваёй дальнабачнасьцю і арыгінальнасьцю.

Бжазіньскі быў чальцом Рады нацыянальнай бясьпекі (камітэту Міністэрства абароны па комплескнай доўгатэрміновай стратэгіі) і чальцом Прэзыдэнцкай Рады па замежнай выведцы.

Пасьля працаваў дарадцам у вашынгтонскім Цэнтры стратэгічных і міжнародных дасьледаваньняў (анг. Center for Strategic and International Studies), а таксама выкладчыкам амэрыканскай вонкавай палітыкі ў Школе паглыбленых міжнародных дасьледаваньняў імя Пола Нітцэ (анг. Paul H. Nitze School of Advanced International Studies) пры ўнівэрсытэце Джонса Гопкінса. Амэрыканская паліталёгія ў адзін голас разам з Кісынджэрам і Шлезынгерам залічае Зьбігнева Бжазіньскага ў разрад найбольш буйных амэрыканскіх дзяржаўных дзеячаў.

Узнагароды ды ганаровыя званьні

Доктар honoris causa Кракаўскага Ягелонскага ўнівэрсытэту, Каталіцкага Люблінскага ўнівэрсытэту, а таксама Браціслаўскага ўнівэрсытэту. У 1981 годзе за заслугі ў справе нармалізацыі амэрыканска-кітайскіх дачыненьняў і за ўнёсак у разьвіцьцё палітыкі па правах чалавека і па нацыянальнай бясьпецы ЗША ён уганараваны прэзыдэнцкім мэдалём Свабоды. Сябра Польскай Акадэміі Ведаў (ад 1991). Ордэн Белага арла (1995)^[6]. Ордэн Трох зорак (2007). У 2000 годзе ён даў згоду на сваё прызначэньне старшынём камітэту «ЗША—Славаччына».

Бжазінскі ў 1977 годзе

Пасьля анэксыі Крыму і падтрымкі Расеяй сэпаратыстаў на Данбасе, Бжазінскі заявіў:

	У апошнія некалькі гадоў Расея перастала арыентавацца на дэмакратычныя каштоўнасьці, а ў грамадзтве ўзяў верх шавінізм, на якім грае прэзыдэнт Пуцін. Выкарыстоўваючы для сваіх мэтаў расейскі нацыяналізм, прэзыдэнт Пуцін адкрыў «скрыню Пандоры», паколькі ў Расеі жыве вялікая колькасьць насельніцтва, якое прадстаўляе нерасейскую меншасьць, і яно патэнцыйна таксама можа заявіць пра свае правы. Нацыяналізм, які сарваўся з ланцуга, можа быць разбуральным для Расеі
—Зьбігнеў Бжазінскі, Радыё Свабода, 2014

Бібліяграфія

Кнігі

• 1970 — Between Two Ages: America’s Role in the Technetronic Era. — Viking Press, 1970. — ISBN 978-0-313-23498-9
• 1983 — Power and Principle: Memoirs of the National Security Adviser, 1977—1981. — Farrar, Straus, Giroux, 1983. — ISBN|978-0-374-23663-2.
• 1997 — The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives.
• 2007 — Second chance. — Basic books, 2007.

Пераклады па-беларуску

• Бязладдзе. Геапалітычная пустка // ARCHE Пачатак, 1998, пер. Сяргей Петрыкевіч
• Агонія камунізму // Быць (або ня быць) сярэднеэўрапейцам. Сучаснае польскае мысьленьне, 2000
• Жыцьцё з новай Эўропай // ARCHE Скарына, 2001-1, с.27-45, пер. Сяргей Сматрычэнка
• Глябальнае дамінаваньне ці сусьветнае лідэрства? Заключэньне // ARCHE Скарына, 2005-1, пер. Аляксей Ігнатовіч