РБМК

РБМК (рэактар вялікай магутнасьці канальны) — сэрыя графіта-вадзяных ядзерных рэактараў канальнага тыпу. Вырабляліся ў СССР з 1960-х да 1980-х гадоў. Эксплюатацыя гэтых рэактараў працягваецца ў Расеі. Раней гэтыя рэактары працавалі ва Ўкраіне на Чарнобыльскай АЭС, пасьля катастрофы на якой рэактары гэтай сэрыі ў прастамоўі пачалі зваць «рэактарамі чарнобыльскага тыпу». Разам з рэактарам ВВЭР РБМК быў найбольш распаўсюджаны ў савецкай атамнай энэргетыцы. Галоўным канструктарам рэактарнай устаноўкі быў акадэмік Мікалай Даляжаль. Навуковае кіраўніцтва ажыцьцяўляў Курчатаўскі інстытут і акадэмік Анатоль Аляксандраў.

Былі пабудаваныя рэактары РБМК-1000 і РБМК-1500, а таксама спраектаваны РБМК-2000. Сваё далейшае разьвіцьцё гэтыя рэактары атрымоўваюць ў сэрыі МКЭР.

Характарыстыкі РБМК

Характарыстыка	РБМК-1000	РБМК-1500	РБМКП-2000 (праект)
Цеплавая магутнасьць рэактару, МВт	3200	4800	5400
Электрычная магутнасьць энэргаблёку, МВт	1000	1500	2000
ККДз блёку, %	31,3	31,3	37,0
Ціск пары перад турбінай, атм	65	65	65
Тэмпэратура пары перад турбінай, °С	280	280	450
Памер актыўнай зоны, м:
высата	7	7	6
дыямэтар (шырыня×даўжыня)	11,8	11,8	7,75×24
Загрузка ўрана, т	192	189	220
Узбагачэньне, % 235U
выпарвальны канал	2,6-2,8	2,6-2,8	1,8
перагравальны канал	—	—	2,2
Колькасьць каналаў:
выпарвальных	1693	1661	1744
перагравальных	—	—	872
Сярэдняе выпальваньне, МВт·сут/кг:
у выпарвальным канале	25,5	25?	20,2
у перагравальным канале	—	—	18,9
Памеры абалонкі ЦВЭЛа (дыяметар×таўшчыня), мм:
выпарвальны канал	13,5×0,9	13,5×0,9	13,5×0.9
перагравальны канал	—	—	10×0,3
Матэрыял абалонак ЦВЭЛаў:
выпарвальны канал	Zr + 2,5% Nb	Zr + 2,5% Nb	Zr + 2,5% Nb
перагравальны канал	—	—	Нержавеючая сталь

Канструкцыя

Схема РБМК-1000

Рэактары РБМК выкарыстоўваліся на аднаконтурных АЭС, у якіх у паравую турбіну падаецца пара, што непасрэдна ўтвараецца ў ядзерным рэактары.

Аснову актыўнай зоны складае графітавы цыліндар, які ў сваю чаргу выкладзены з асобных блёкаў. Графіт выконвае ролю запавольніка. У гэтым цыліндры зроблены каналы, у частцы каторых знаходзяцца касэты зь ядзерным палівам, а праз большасьць праходзіць вада, якая ахалоджвае графіт, бо ён награваецца з-за таго, што запавольвае нэўтроны, што ўтвараюцца падчас ядзернай рэакцыі. Таксама ў частцы каналаў знаходзяцца стрыжні кіраваньня, часткова высоўваючы якія з актыўнай зоны можна зьмяняць інтэнсіўнасьць ядзернай рэакцыі. Вада, калі праходзіць праз тэхналягічныя каналы часткова выпарваецца, і пасьля, у барабане-сэпаратары, пара аддзяляецца ад вады: пара ідзе ў турбіну, а вада, да якой дадаецца вада, што вяртаецца з паратурбіннай устаноўкі, ідзе зноў у выпарвальныя каналы.

У рэактары РБМКП-2000 плянавалася, што вада будзе выпарвацца поўнасьцю, а атрыманая пара будзе яшчэ ў дадатак перагравацца (у выніку пара будзе мець больш высокую тэмпэратуру, што павялічвала б ККДз атамнай станцыі.