Цырко́н (па-лацінску: Zirconium), Zr — хімічны элемэнт IV групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 40. Бліскучы мэтал, падобны на сталь. Асноўныя вытворцы — Аўстралія, Паўночна-афрыканская рэспубліка, Кітай ды Інданэзія, у меншай ступені — Мазамбік, Індыя, Шры Ланка[3]. Утрыманьне ў Зямной кары складае 1,3·10-4 паводле масы. Штогадовая вытворчасьць складае каля 7000 тон. Цыркон даступны з камэрцыйных крыніц, таму выдзяленьне ў лябараторыі звычайна не патрабуецца[5]. Упершыню выяўлены нямецкім хімікам Марцінам Кляпротам у 1789 годзе, Ёнс Якаб Бэрцэліюс выдзяліў чысты цыркон у 1824 годзе. Назва цыркон паходзіць ад пэрс. zargun, што абазначае падобны на золата[6] ці колеру золата[5]. Сечыва захопу цеплавых нэўтронаў складае 0,184 барн. На паветры ўстойлівы да карозіі з-за аксіднай стужкі на паверхні. Гарыць у паветры, калі падпальваецца.
Хуткія факты Выгляд, Агульная інфармацыя ...
|
|
| Выгляд |
срабрыста-белы
 |
| Агульная інфармацыя |
| Назва, сымбаль, атамны нумар |
Цыркон, Zr, 40 |
| Катэгорыя элемэнту |
Пераходныя мэталы |
| Група, пэрыяд, блёк |
4, 5, d-блёк |
| Адносная атамная маса |
91,224(2) г·моль−1 |
| Канфігурацыя электронаў |
[Kr] 4d2 5s2 |
| Электронаў у абалонцы |
2, 8, 18, 10, 2
 |
| Фізычныя ўласьцівасьці |
| Фаза |
Цьвёрдае цела |
| Шчыльнасьць |
(0 °C, 101 325 Па)
6,511 г·см−3 |
| Шчыльнасьць вадкасьці пры т. пл. |
5,8[Крыніца?] г·см−3 |
| Тэмпэратура плаўленьня |
2128 K, 1855 °C, 3371 °F |
| Тэмпэратура кіпеньня |
4682 K, 4409 °C, 7968 °F |
| Удзельная цеплыня плаўленьня |
20,5 кДж·моль−1 |
| Удзельная цеплыня выпарваньня |
591[Крыніца?] кДж·моль−1 |
| Цеплаёмістасьць |
(25 °C) 25,36[Крыніца?] Дж·моль−1·K−1 |
| Насычаная пара |
| P/Pa |
1 |
10 |
100 |
1 k |
10 k |
100 k |
| at T/K |
2639 |
2891 |
3197 |
3575 |
4053 |
4678 |
|
| Структура крышталічнай краты |
hexagonal close-packed |
| Магнэтызм |
парамагнэтык |
| Электрычны супор |
420 (пры 20 °C)Ω·м |
| Цеплаправоднасьць |
(300 K) 23[1] Вт·м−1·K−1 |
| Каэф. цеплавога расшырэньня |
(25 °C) 5,7 мкм·м−1·K−1 |
| Хуткасьць гуку (лінейная) |
(20 °C) 3800 м/с |
| Модуль Юнга |
68[2] ГПа |
| Модуль зруху |
33[Крыніца?] ГПа |
| Модуль пругкасьці |
95-97[1] ГПа |
| Каэфіцыент Пуасона |
0,34[Крыніца?] |
| Цьвёрдасьць Моаса |
5,0[1] |
| Цьвёрдасьць Вікерса |
600—1800[1] МПа |
| Цьвёрдасьць Брынэля |
680—1880[1] МПа |
| Уласьцівасьці атама |
| Ступені затляненьня |
+4[3] |
| Электраадмоўнасьць |
1,33 |
| Энэргіі іянізацыі |
1-я: 640,1 кДж·моль−1 |
| 2-я: 1267 кДж·моль−1 |
| 3-я: 2236 кДж·моль−1 |
| Атамны радыюс |
155 пм |
| Атамны радыюс (разл.) |
206[4] пм |
| Кавалентны радыюс |
154 пм |
| Радыюс Ван дэр Ваальса |
252 пм |
| Іншыя характарыстыкі |
| Нумар CAS |
7440-67-7 |
| Найбольш стабільныя ізатопы |
| Асн. артыкул: ізатопы цыркону |
| іза |
% |
пэрыяд паўраспаду |
распад |
энэргія (МэВ) |
прадукты распаду |
|---|
| 88Zr | syn | 83,4 сод | ε | 0,7645 | 88Y |
| 90Zr | 51,45 | 90Zr - стабільны ізатоп з 50 нэўтронамі |
| 91Zr | 11,22 | 91Zr - стабільны ізатоп з 51 нэўтронамі |
| 92Zr | 17,15 | 92Zr - стабільны ізатоп з 52 нэўтронамі |
| 94Zr | 17,38 | 94Zr - стабільны ізатоп з 54 нэўтронамі |
| 95Zr[1] | syn | 64,03 d | ε | 0,7645 | 88Y |
| 96Zr | 2,8 | 96Zr - стабільны ізатоп з 56 нэўтронамі |
|
|
Закрыць
Прымяняецца для легіраваньня сталі; пры вырабе рэактыўных рухавікоў, хірургічнага рыштунку.
