Статуя Свабоды

Ста́туя Свабо́ды (анг. Statue of Liberty, першапачатковая назва — Свабода, што асьвятляе сьвет: анг. Liberty Enlightening the World, франц. la Liberté éclairant le monde) — адна з самых знакамітых скульптур у ЗША і сьвеце, якую часта называюць «сымбалем Нью-Ёрку і ЗША»^[1], «сымбалем свабоды і дэмакратыі»^[2], «Лэдзі Свабода»^[3]. Медная нэаклясычная статуя — падарунак францускага народу амэрыканцам у гонар стагодзьдзя Амэрыканскай рэвалюцыі 28 кастрычніка 1886 году^[1]. Аўтарам статуі быў скульптар Фрэдэрык Агюст Бартольдзі, а канструяваньнем кіраваў Аляксандар Эйфэль.

Статуя Свабоды анг. Statue of Liberty[~ 1]
Сусьветная спадчына ЮНЭСКО
Статуя на востраве Свабоды
Краіна	ЗША
Тып	Культурны
Крытэры	i, vi
ID	307
Рэгіён[~ 2]	Эўропа і Паўночная Амэрыка
Каардынаты	40°41′21″ пн. ш. 74°2′40″ з. д.
Гісторыя ўключэньня
Уключэньне	1984 (8-я)
Назва ў афіцыйным сьпісе па-ангельску Рэгіён паводле клясыфікацыі ЮНЭСКО

Статуя Свабоды — фігура жанчыны ва ўбраньні, якая ўвасабляе рымскую багіню волі Лібэртас. Правай рукой яна ўздымае над галавой факел, а ў левай руцэ трымае tabula ansata з надпісам «JULY IV MDCCLXXVI» (4 ліпеня 1776 году), то бок датай ухваленьня Дэклярацыі незалежнасьці ЗША. Яна крочыць наперад, пераступаючы зламаны ланцуг, які сымбалізуе скасаваньне рабства па Грамадзянскай вайне^[4]. Статуя стала сымбалем свабоды і Злучаных Штатаў, а пазьней стала і сыгналам вітаньня імігрантаў, якія прыбываюць з-за мора.

Ідэя паўстала ў 1865 годзе, калі францускі прафэсар права і палітык Эдуар Рэнэ дэ Лябуляе выказаў прапанову стварыць помнік да стагодзьдзя здабыцьця незалежнасьці ЗША (1876), непарушнасці амэрыканскай дэмакратыі і вызваленьня рабоў^[5]. Праз пасьляваенную нестабільнасьць у Францыі праца над статуяй не распачыналася да пачатку 1870-х гадоў. У 1875 годзе Лябуляе прапанаваў прафінансаваць праект францускай талакой, а ЗША падрыхтаваць месца і пабудаваць п’едэстал. Сьпярша Бартольдзі стварыў галаву і руку, якая нясе факел, і да сканчэньня цэлай статуі гэтыя часткі выстаўляліся на сусьветных выставах.

Рука з факелам зьявілася на Сусьветнай выставе ў Філадэлфіі ў 1876 годзе, а потым да 1882 году прабыла ў Мэдысан-сквэр на Мангэтане. Збор сродкаў праходзіў зь цяжкасьцямі, асабліва між амэрыканцаў, і да 1885 году існавала пагроза ня скончыць працы над п’едэсталам празь недахоп фінансаваньня. Тады амэрыканскі выдавец Джозэф Пуліцэр распачаў кампанію па зборы ахвяраваньняў на сканчэньне праекту і прыцягнуў больш за 120 тысяч укладальнікаў, большасьць зь якіх ахвяравалі менш за даляр. Статуя была пабудавана ў Францыі, адпраўленая за мяжу ў скрынях і сабраная на п’едэстале на тагачасным востраве Бэдла (цяпер востраў Свабоды). Адкрыцьцё статуі было адзначана першым нью-ёрскім парадам з канфэці і ўрачыстай цырымоніяй пад старшынствам прэзыдэнта ЗША Гровэра Кліўлэнда.