Жыгімонт Гербэрштайн

Жыгімонт Гербэрштайн^[5][6], (ням. Siegmund Freiherr von Herberstein; 23 жніўня 1486, замак Віпах, Крайна, цяпер Славенія — 28 сакавіка 1566) — нямецкі пісьменьнік і гісторык, дыплямат Сьвятой Рымскай імпэрыі. Меў тытул рыцара (1508 год) і годнасьць барона (1532 год).

Жыгімонт Гербэрштайн
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	23 жніўня 1486[1] Віпава[d], Славенія
Памёр	28 сакавіка 1566[2] (79 гадоў) Вена, Габсбурская манархія[3]
Адукацыя	Венскі ўнівэрсытэт
Бацька	Leonhard von Herberstein[d]
Маці	Barbara von Lienz und zum Lueg[d][4]

Аўтар працы «Запіскі пра маскоўскія справы», у якой асобны разьдзел «Пра Літву» прысьвячаўся беларускім землям^[7].

Біяграфія

Зь нямецкага шляхецкага роду фон Гербэрштайнаў, які з XIII стагодзьдзя валодаў замкам Гербэрштайнам у Штырыі. Зь дзяцінства авалодаў славенскай мовай.

У 1502 годзе скончыў Венскі ўнівэрсытэт з ступеньню бакаляўра. З 1506 году на вайсковай службе, у 1508 годзе атрымаў прысьвячэньне ў рыцары ад імпэратара Максыміліянам I за пасьпяховую дастаўку правіянту ў абложаную фартэцыю і разгром варожага аддзелу.

З 1514 году на дыпляматычнай службе. З 1515 году сябра Імпэрскай рады. Ачольваў пасольствы імпэратара Максыміліяна I і эрцгерцага Фэрдынанда ў 1517 і 1526 гадох. Агулам узяў удзел у 69 пасольствах у розныя краіны Эўропы, а таксама ў Асманскую імпэрыю.

Двойчы наведаў Маскоўскую дзяржаву: у 1517 годзе выступаў пасярэднікам у мірных перамовах Масквы і Вялікага Княства Літоўскага, а ў 1526 годзе — у аднаўленьні ўмовы 1522 году. У Вялікім Княстве Літоўскім наведаў Вільню, Барысаў, Берасьце, Віцебск, Воршу, Горадню, Друцак, Дуброўну, Крэва, Менск, Полацак ды іншыя паселішчы^[8].

У 1549 годзе ў Вене на лацінскай мове выдаў кнігу «Запіскі пра маскоўскія справы» (лац. Rerum Moscoviticarum Commentarii), якая лічыцца першым усебаковым апісаньнем Маскоўшчыны і, разам з тым, зьмяшчае шматлікія зьвесткі пра Вялікае Княства Літоўскае.

Літва і ліцьвіны

Асноўныя артыкулы: Літва і Ліцьвіны

Пакінуў сьведчаньні славянскай мовы ліцьвінаў^[9]:

• «…бізона ліцьвіны ў сваёй мове называюць „зубар“ (Suber^[a])»^[b];
• «…той зьвер, якога ліцьвіны ў сваёй мове называюць „лось“ (Loss), по-нямецку завецца Ellend („лось“ — нямецк.)»^[c];
• «Гаспадар прызначае туды [ў Жамойць] ўрадоўцу [зь Літвы], якога ў сваёй мове яны [ліцьвіны] называюць „староста“ (Starosta)»^[d].

Пры апісаньні Вільні адзначыў неаднолькавы этнічны склад мескага насельніцтва, большую колькасьць «рускіх» (праваслаўных) цэркваў, чым касьцёлаў^[15].

Заўвагі

1. Тым часам летувісы завуць гэтага зьвера stumbras^[10][11]
2. лац. «Bisontem Lithwani lingua patria vocant Suber, Germani improprie Aurox vel Urox»^[12]
3. лац. «Quae fera Lithwanis sua lingua Loss est, earn Germani Ellend, quidem Latine Alcem vocant»^[13]
4. лац. «ex Lithvania a Principe Praefectus, quem sua lingua Starosta, quasi seniorem appellant praeficitur»^[14]