Цьвёрдыя часьцінкі

Цьвёрдыя часьці́нкі, атмасфэ́рны аэразо́ль, атмасфэрныя часьцінкі, каламу́тныя часьцінкі або за́віслае рэ́чыва — мікраскапічныя часьцінкі цьвёрдай ці вадкай матэрыі, завіслыя ў паветры. Крыніцамі такіх часьцінак могуць быць прыродныя ці антрапагенныя чыньнікі^[3]. Яны ўплываюць на клімат і атмасфэрныя ападкі, што адмоўна ўплывае на чалавечае здароўе, ня лічачы самога іхняга ўдыханьня.

На анімацыі выяўленая аптычная шчыльнасьць выкінутых і разьнесеных ключавых трапасфэрных аэразоляў за пэрыяд 17 эніўня 2006 — 10 красавіка 2007^[1][2]
* зялёным: чорны і арганічны вуглярод
* чырвоным/аранжавым: пыл
* белым: сульфаты
* сінім: марская соль

Відэамапа распаўсюджваньня аэразольных часьцінак, заснаваная на зьвестках Візуалізуючага спэктрарадыёмэтра ўмеранага разрозьненьня (ВіСУР) на спадарожніку НАСА «Тэра».
* Зялёныя зоны — аэразольныя выкіды зь пераважна вялікімі часьцінкамі.
* Чырвоныя зоны — аэразольныя выкіды зь пераважна дробнымі часьцінкамі.
* Жоўтыя зоны — зьмяшаныя вялікія і дробныя часьцінкі.
* Шэрыя пазначаныя мясьціны, дзе адсутнічаюць зьвесткі спэктрарадыёмэтра.

Падвіды атмасфэрных часьцінак уключаюць завіслыя рэчывы, таракальныя і альвэльныя часьцінкі^[4], інгаляльныя буйныя часьцінкі (вялікія дыямэтрам ад 2,5 да 10 мікрамэтраў (мкм, PM₁₀)), дробныя часьцінкі дыямэтрам да 2,5 мкм (PM_2.5)^[5], ультрадыспэрсныя часьцінкі ды сажа.

МАДП і СААЗ вызначаюць аэразольныя часьцінкі канцэрагенамі 1-й групы^[6]. Часьцінкі — найшкаднейшая форма забруджваньня атмасфэры^[7] праз сваю здольнасьць пранікаць глыбока ў лёгкія і крывяносныя сасуды нефільтраванымі, выклікаючы сэрцавыя абморы, захворваньні органаў дыханьня і заўчасную сьмерць^[8]. У 2013 дасьледаваньне з удзелам 312 944 чалавек зь дзевяці эўрапейскіх краінаў паказала, што бясьпечнага ўзроўню цьвёрдых часьцінак не існуе, а пры кожным павелічэньні 10 мкг/м³ у PM₁₀ захворваньне на рак лёгкіх вырастае на 22%. Меншыя PM_2.5 былі асабліва сьмяротна небясьпечныя: рост захворваньня на рак лёгкіх на 36% пры кожным павелічэньні 10 мкг/м³ — бо яны могуць пранікаць у лёгкія глыбей^[9]. Сусьветная ўразьлівасьць да PM_2.5 Паводле стану на 2016 складала 4,1 мільёна сьмерцяў ад захворваньняў ды інфарктаў сэрца, раку лёгкіх, хранічных захворваньняў лёгкіх і рэсьпіраторных інфэкцыяў^[10]. У цэлым завіслыя цьвёрдыя часьцінкі займаюць шостае месца ў сусьветным рэйтынгу фактараў рызыкі да заўчаснай сьмерці^[11].

Глядзіце таксама

• Індэкс якасьці паветра
• Глябальнае зацямненьне
• Мікраплястык