Эдвардас Гудавічус

Эдвардас Гудавічус (Эдвард Гудовіч; лет. Edvardas Gudavičius; 6 верасьня 1929, Коўна — 27 студзеня 2020, Вільня) — летувіскі гісторык. Доктар гістарычных навук (1989), прафэсар (1991). Ляўрэат Нацыянальнай навуковай прэміі Летувы (1995) і Летувіскай нацыянальнай прэміі культуры і мастацтваў (1998), узнагароджаны двума дзяржаўнымі летувіскімі ардэнамі (1999, 2003).

Эдвардас Гудавічус
Дата нараджэньня	6 верасьня 1929(1929-09-06)
Месца нараджэньня	Коўна, Летува
Дата сьмерці	27 студзеня 2020(2020-01-27)[1][2] (90 гадоў)
Месца сьмерці	Вільня, Летува[3]
Месца вучобы	Ковенскі тэхналягічны ўнівэрсытэт[d] (1953) Віленскі ўнівэрсытэт
Занятак	гісторык
Сябра ў	Акадэмія навук Летувы
Навуковая ступень	доктар гістарычных навук[d]
Узнагароды	Летувіская нацыянальная прэмія[d]

Біяграфія

Скончыў Ковенскі політэхнічны інстытут (1953), гістарычны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту (1968). З 1974 году працаваў у Інстытуце гісторыі Летувы. Аўтар трох манаграфіяў і шматлікіх артыкулаў.

Летувізацыя і расейскі этнацыд беларусаў

Асноўныя артыкулы: Летувізацыя і Русіфікацыя Беларусі

Прытрымліваўся старой (XIX стагодзьдзя) вэрсіі пра летувіскае заваяваньне беларускіх земляў. Паводле згаданай канцэпцыі маскавіты вызвалілі беларусаў з-пад летувіскага прыгнёту^[4].

У сваёй апошняй кнізе «Гісторыя Летувы» (больш за 700 старонак, наклад 5000 асобнікаў), выдадзенай у Маскве пры падтрымцы летувіскай амбасады і расейскіх фундатараў, не прызнаваў існаваньне беларусаў як народу хоць бы ў XVI стагодзьдзі, называючы іх адарванымі ад Масковіі русінамі^[4].

Вядомае інтэрвію Гудавічуса датычна беларусаў і сучаснай беларускай гістарыяграфіі^[5]:

	Гэта людзі без нацыянальнай самасьвядомасьці, якія мысьляць найперш побытавымі катэгорыямі. Вядома, гэта вынік бясконцай беднасьці. <…> Бо ў нас [заўв. — летувісаў] была дзяржава, то трэба толькі сказаць, што там было вельмі цудоўна. А беларусам застаецца толькі адняць тую дзяржаву ў іншых. Так яны і прысабечваюць нашу гісторыю. Арыгінальны тэкст  (рас.) Это люди без национального самосознания, мыслящие в первую очередь бытовыми категориями. Естественно, это результат бесконечной нищеты. <…> Так как у нас [литовцев] было государство, то остается лишь сказать, что там было очень замечательно. А белорусам остается лишь отнять это государство у других. Так они и присваивают нашу историю.

Крытыка

Беларускі гісторык Аляксандар Краўцэвіч зьвяртае ўвагу на тое, што ў кнігах Гудавічуса ёсьць мноства падтасовак і маніпуляцыяў фактамі, а свае гістарычных падагульненьні летувіскі гісторык робіць на колішніх уласных асабістых меркаваньняў, якія з часу пачынае падаваць як ужо даведзеныя факты^[4].

У сваіх кнігах Гудавічус імкнуўся ігнараваць беларускую гістарыяграфію, гэтак у летувіскай вэрсіі кнігі «Гісторыя Летувы» няма спасылак на працы беларускіх гісторыкаў. Яны зьявіліся толькі ў расейскім выданьні з патрабаваньня маскоўскіх выдаўцоў і навуковых рэдактараў^[4]. Беларускі гісторык Вячаслаў Насевіч зьвяртае ўвагу на тое, што Гудавічус не прыгадаў нават канцэпцыі Міколы Ермаловіча, хоць у свой час сам прысьвяціў палеміцы зь ім падрабязную рэцэнзію, пазьней перавыдадзеную ў ангельскім перакладзе. Як падмусоўвае Вячаслаў Насевіч, «Такая хваравітая рэакцыя сьведчыць ня толькі пра тое, якую псыхалягічную траўму нанесла летувіскай інтэлігенцыі спроба беларускіх радыкалаў „адабраць“ у іх гісторыю ВКЛ, але і пра глыбокую ўнутраную няўпэўненасьць. Падсьвядома нашы летувіскія калегі апасаюцца, што далейшае абмеркаваньне гэтай тэмы прымусіць іх скарэктаваць сваю сёньняшнюю пазыцыю, што можа пагражаць іх нацыянальным інтарэсам»^[6].