Яжовыя

«Яжовыя» — паэтычная сцэнка (паводле іншых зьвестак — драматычная паэма^[1]) беларускага паэта Яна Чачота, напісаная ў 1819 на беларускай мове і прымеркаваная да імянінаў старшыні Таварыства філяматаў Юзэфа Яжоўскага, што адбываліся 19 сакавіка 1819 году^[2].

Яжовыя
Жанр:	паэма
Аўтар:	Ян Чачот
Мова арыгіналу:	беларуская
Год напісаньня:	1819
Электронная вэрсія

Гісторыя

У часе напісаньня вершаў Ян Чачот знаходзіўся ў Менску як пісар Радзівілаўскай пракураторыі, створанай на загад імпэратара Аляксандра I у лютым 1814 для ўпарадкаваньня спадчыны апошняга прадстаўніка нясьвіскай галіны Радзівілаў Дамініка Радзівіла. Адсюль паэт адаслаў твор сябрам у Вільню, выказаўшы ў паэтычнай форме лёгкае шкадаваньне, што ў той час, як яго прыяцелі «апаражняюць бутэлькі» ў вясёлым застольлі, ён «посьціць, як святы», у Менску, дзе яго прымушае «маршчыніць чало мазольная пасада пісара»^[3]. Дасланыя вершы Яна Чачота на ўрачыстасьці зачытвалі Адам Міцкевіч і Тамаш Зан.

Апісаньне

Твор пабудаваны ў форме дыялёгу, у якім прамаўляюць беларускія сяляне, што прыйшлі павіншаваць Яжоўскага на сваёй уласнай мове. Дзейнымі асобамі паэмы зьяўляюцца цівун, войт, дзясятнік, хор хлопцаў і дзяўчат і сьпеў Мікіты.

Як адзначае дасьледнік польскай літаратуры Станіслаў Станкевіч, гэта была першая спроба Яна Чачота пісаць па-беларуску^[4]. Уважаючы на тое, што ў той час не было ўнармаванага беларускага правапісу ды граматыкі, паэт здолеў зь нешматлікімі выняткамі дакладна перадаць фанэтычныя і марфалягічныя асаблівасьці наваградзкай гаворкі беларускае мовы^[4].