Зваротны працэс

Зваро́тны працэ́с — працэс, які можна правесьці ў адваротным напрамку з поўным аднаўленьнем пачатковага стану як самой сыстэмы^[1], так і навакольнага асяродзьдзя.

Зваротнасьць можна разумець у вузкім і шырокім сэнсе. У шырокім сэнсе зваротнасьць азначае магчымасьць вяртаньня сыстэмы ў зыходны стан. Зваротнасьць у вузкім сэнсе патрабуе ня проста вяртаньня першапачатковага стану, але і праходжаньня (у адваротным напрамку) праз усе прамежкавыя станы^[2].

Умовай зваротнасьці тэрмадынамічнага працэсу зьяўляецца яго раўнаважнасьць.

Усе зваротныя працэсы зьяўляюцца ізаэнтрапійнымі.

Паняцьце зваротнага працэсу зьяўляецца ідэалізацыяй. Усе рэальныя працэсы зьяўляюцца незваротнымі^[1].

Калі разглядаць цыклічны працэс, пры якім сыстэма атрымлівае (${\displaystyle \delta Q>0}$) ці аддае (${\displaystyle \delta Q<0}$) малыя колькасьці цеплыні ${\displaystyle \delta Q}$ пры абсалютнай тэмпэратуры ${\displaystyle T}$, можна сфармуляваць другі закон тэрмадынамікі у выглядзе няроўнасьці Клаўзіўса ${\displaystyle \oint \delta T\leqslant 0}$, дзе інтэграл бярэцца па замкнёным цыкле. Знак роўнасьці адносіцца да зваротных (квазістатычных) працэсаў^[3].