Лужныя мэталы

Лу́жныя мэта́лы^[1] — хімічныя элемэнты, якія складаюць галоўную падгрупу І групы пэрыядычнай сыстэмы: літ, натар, поташ, рубід, цэз, франц.

Апісаньне

На зьнешнім энэргетычным узроўні лужныя мэталы маюць адзін s-электрон. Лужныя мэталы маюць блізкія фізычныя і хімічныя ўласьцівасьці, якія заканамерна зьмяняюцца з узрастаньнем атамнага нумару^[2].

У свабодным выглядзе лужныя мэталы — сьветлыя, мяккія, хімічна актыўныя мэталы. Хімічная актыўнасьць расьце з узрастаньнем атамнага нумару. Валентнасьць: 1. Ступень затляненьня ў злучэньнях: +1. Большасьць соляў лужных мэталаў добра рашчыняюцца ў вадзе. Гідраксыды лужных мэталаў зьяўляюцца лугамі.

Атамны нумар	Назва	Электронная канфігурацыя	r г/см³	t°пл. °C	t°кіп. °C	Атамны радыюс, нм	Ступень затляненьня
3	Літ Li	[He] 2s1	0,531	180,5	1347	0,157	+1
11	Натар Na	[Ne]3s1	0,97	97,9	882,9	0,191	+1
19	Поташ K	[Ar] 4s1	0,859	63,65	774	0,236	+1
27	Рубід Rb	[Kr] 5s1	1.53	38,4	688	0,253	+1
55	Цэз Cs	[Xe] 6s1	1,88	28.4	678	0,274	+1
87	Франц Fr	[Rn] 7s1
+1

 Хімічныя ўласьцівасьці[3]

1.   Даволі актыўна ўзаемадзейнічаюць з вадою:

2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂­

2Li + 2H₂O = 2LiOH + H₂­

2.   Рэагуюць з кісьлямі:

2Na + 2HCl = 2NaCl + H₂­

3.   Рэагуюць з тленам:

4Li + O₂ = 2Li₂O(тленак літу)

На паветры лужныя мэталы хутка затляняюцца. Таму іх захоўваюць у арганічных рашчыньніках.

4.   У рэакцыях зь іншымі немэталамі атрымліваюцца бінарныя злучэньні: 

2Li + Cl₂ = 2LiCl(галагеніды)

2Na + S = Na₂S(сульфіды)

2Na + H₂ = 2NaH(гідрыды)

6Li + N₂ = 2Li₃N(нітрыды)

2Li + 2C = 2Li₂C₂(карбіды)