Робэрт Оці

Робэрт Оці (10 кастрычніка 1914 – 17 жніўня 1978) – сябра Брытанскай Акадэміі, ангельскі філёляг, які спэцыялізаваўся па славянскім мовам, і папулярызатар беларусістыкі ў англамоўным сьвеце.

Робэрт Оці
Robert Auty
Род дзейнасьці	філёляг, беларусіст
Дата нараджэньня	10 кастрычніка 1914(1914-10-10)[1][2][3][…]
Месца нараджэньня	Ротэрхэм[d], Паўднёвы Ёркшыр, Ёркшыр і Гамбэр[d], Ангельшчына, Вялікабрытанія[d][2]
Дата сьмерці	18 жніўня 1978(1978-08-18)[1][2][3] (63 гады)
Месца вучобы	Rotherham Grammar School[d] Гонвіл і Гай-каледж[d] Вэстфальскі ўнівэрсытэт імя Вільгельма[d]
Занятак	акадэмік, філёляг, hungarologist, славіст
Навуковая сфэра	філялёгія
Месца працы	Кембрыдзкі ўнівэрсытэт Чэхаславацкі ўрад у выгнаньні[d] Форын Офіс[d] Лёнданскі ўнівэрсытэт[d] Брэйсноўз Коледж[d] The Journal of Belarusian Studies
Узнагароды	сябра Брытанскай акадэміі[d]

Раньняе жыцьцё і адукацыя

Робэрт Оці нарадзіўся 10 кастрычніка 1914 г.^[4] у Ротэрэме^[5] ў сям’і школьнага настаўніка^[6]. Скончыў гімназію Ротэрэма, затым вывучаў сучасныя і сярэднявечныя мовы ва ўнівэрсытэце Кэмбрыджа. Скончыў дактарантуру ў Мюнстэрскім унівэрсытэце, падчас якой засяродзіўся на нямецкай мове^[5].

Кар'ера

У 1937 г. Оці быў прызначаны асыстэнтам выкладчыка ў Кэмбрыдзкім унівэрсытэце. У 1939–1943 гадах працаваў ва ўрадзе Чэхаславакіі ў выгнаньні, а астатнюю частку Другой сусьветнай вайны правёў у Міністэрстве замежных справаў^[5]. Яго праца падчас вайны выклікала ў яго цікавасьць да славяназнаўства^[6]. У 1945 г. ён вярнуўся ў Кэмбрыдзкі ўнівэрсытэт, а ў 1962 г. перайшоў у Лёнданскі ўнівэрсытэт, каб атрымаць прафэсарскую ступень параўнальнай філялёгіі славянскіх моваў. У 1965 г. Оці заняў пасаду прафэсара параўнальнай славянскай філялёгіі ў Оксфардзкім унівэрсытэце^[5]. Аўтар больш як двух дзясяткаў артыкулаў і Дапаможніка па стараславянскай мове^[4].

Папулярызатар беларусістыкі

Оці быў актыўным папулярызатарам беларусістыкі ў Вялікабрытаніі і англамоўным сьвеце, які таксама натхніў іншых, больш маладых брытанскіх навукоўцаў, такіх як Арнольд Макмілін, займацца гэтай сфэрай. «Оці заахвоціў мяне займацца беларускай літаратурай», – казаў Макміллін^[7].

У 1965 г. Оці стаў адным з заснавальнікаў англамоўнага Часопіса Беларусістыкі (Journal of Belarusian Studies), і напісаў уступ да першага нумара часопіса, у якім адзначыў:

“Беларусы – адна з трох нацыяў, якія складаюць усходнеславянскі этнас. Нягледзячы на тое, што яны ніколі не атрымлівалі, нават ад спэцыялістаў, той самай ступені ўвагі, якая была нададзеная расейскаму і ўкраінскаму народам, беларуская мова і культура ўяўляюць вялікі інтарэс і цалкам заслугоўваюць таго, каб пра іх даведалася больш шырокая грамадзкасьць. У эпоху ўсё большай аднастайнасьці, асабліва ў сфэры матэрыяльнай цывілізацыі, асобныя нацыянальныя культуры адыгрываюць важную ролю як экспанэнты бясконцай разнастайнасьці чалавечага духу, і часопіс варта вітаць як крыніцу інфармацыі для чытачоў-неспэцыялістаў пра адзін малавядомы ўсходнеэўрапейскі народ і яго ўклад у цывілізацыю.

Беларуская мова сёньня заяўляецца адной з дванаццаці славянскіх моваў, якія дасягнулі стабілізаваных і агульнапрынятых пісьмовых формаў і выкарыстоўваюцца ў літаратурных і адміністрацыйных мэтах, а таксама ў штодзённым ужытку. Блізкая да расейскай і ўкраінскай моваў, тым не менш, выразна ад іх адрозьніваецца. Нягледзячы на тое, што беларуская літаратурная мова склалася ў цяперашнім выглядзе на працягу мінулага стагоддзя, яна можа азірнуцца на доўгую гісторыю, адзначаную мноствам складаных пэрыпэтый. Нават у некаторых тэкстах ХІІІ стагоддзя, якія захаваліся на усходнеславянскай тэрыторыі, навукоўцы могуць выявіць некаторыя асаблівасьці, якія паказваюць на беларускую мову, якую мы ведаем.

У ХV-ХVІ стагоддзях мова канцылярыі Вялікага Княства Літоўскага хоць і была зьліцьцём розных моўных элемэнтаў, тым не менш выяўляла шмат беларускіх рысаў. Такім чынам, калі ў пачатку XIX стагоддзя беларусы пачалі ўсьведамляць уласную нацыянальнасьць, як і многія іншыя народы Усходняй Эўропы, яны маглі азірнуцца на пэўную нацыянальную моўную традыцыю, а мова зьяўляецца асновай нацыянальнай культуры.

Старонкі гэтага нумара Часопіса сьведчаць пра разнастайнасьць і жывасьць беларускіх культурных дасягненьняў. Яго з цікавасьцю прачытаюць усе, хто больш чым павярхоўна цікавіцца Усходняй Эўропай.”^[8][9]

Мемарыяльная дошка аб адкрыцьці Беларускай бібліятэкі і музэя імя Францішка Скарыны ў Лёндане ў 1971

У 1971 г. Оці ўрачыста адкрыў Беларускую бібліятэку і музэй Францыска Скарыны, адну з найбуйнейшых беларускіх бібліятэк за межамі Беларусі, – мерапрыемства, адзначанае памятнай дошкай з імем Оці ля ўваходу ў бібліятэку^[10].

Сьмерць

Оці памёр 17 жніўня 1978 г. Ангельска-беларускае таварыства пісала, што яно «шмат у чым абавязана» Оці і «сьмерць такога выбітнага прыхільніка зьявілася вельмі сумнай стратай»^[11].