Самаацэнка

Самаацэнка — ацэнкавае самаўспрыманьне, што залежыць ад думак, пачуцьцяў ды схільнасьцяў, скіраваных на ўласныя ўчынкі, выгляд, рысы цела й паводзінаў. Уплывае на выбар спосабу паводзінаў, дзейнасьці й зносінаў. Станоўчая самаацэнка дазваляе ставіцца да іншых людзей з павагаю ды зычлівасьцю, што засьцерагае ад разбурэньня міжасабовых зносінаў.

Узроўні

Вылучаюць тры ўзроўні самаацэнкі:

1. высокую (прыроджаную) — пры ўпэўненасьці асобы ў сваёй жыцьцяздольнасьці, вартасьці й рацыі;
2. сярэднюю — пры ваганьнях і нязгоднасьці ў паводзінах;
3. нізкую — пры няпэўнасьці ў сваіх здольнасьцях і ўчынках.

Якасныя паказьнікі

Людзі з здароваю самаацэнкаю:

• вераць у ды бароняць ад староньніх пярэчаньняў азначаныя каштоўнасьці й правілы, пры гэтым не адмаўляюцца ад іх зьмены ў сьвятле ўласнага досьведу;
• здольныя дзеіць паводле ўласнага меркаваньня без пачуцьця віны за тое, што іншыя не ўхваляюць іх выбару;
• аддаюць перавагу паўсядзённаму жыцьцю й задумам на будучыню з улікам мінуўшчыны перад турботамі аб мінулых ды мажлівых здарэньнях;
• вераць у сваю здольнасьць пераадольваць цяжкасьці, аднак пры неабходнасьці не саромяцца прасіць аб дапамозе;
• лічаць сябе роўнымі іншым паводле годнасьці ды прымаюць адрозьненьні ў талентах, пашане ды дастатку;
• загадзя мяркуюць, што зьяўляюцца цікавымі й каштоўнымі для сваіх сяброў;
• супрацьдзеяць падштурхоўваньню ды супрацоўнічаюць зь іншымі толькі тады, калі ўяўляецца мэтазгодным ды зручным;
• прызнаюць ды прымаюць станоўчыя ды адмоўныя пачуцьці й пабуджэньні, пры гэтым выяўляюць свае пабуджэньні іншым толькі на іх выбар;
• здольныя займацца разнастайнымі відамі дзейнасьці;
• чулыя да пачуцьцяў ды патрэбаў іншых — шануюць агульнапрызнаныя ў грамадзе правілы ды не дамагаюцца квітнець за кошт іншых^[1].

Адмоўнымі прыкметамі нізкай самаацэнкі зьяўлюцца:

• самаасуджэньне — імкненьне зрабіць звыклым стан саманезадаволенасьці;
• чульлівасьць да неўхваленьня — адчуваньне заатакаванасьці ды ўстойлівай абуранасьці на асуджальнікаў;
• сталая нерашучасьць — перабольшаны страх зрабіць памылку;
• прыслужлівасьць — няздольнасьць адмовіць праз страх не дагадзіць просьбіту;
• дасканальства — расчараваньне небезпамылковасьцю ажыцьцяўленьня спробаў;
• самавінавачаньне — перабольшваньне велічыні ды бясконцыя скаргі на ўласныя памылкі або правіны без дасягненьня поўнага выбачэньня;
• агульная варожасьць — выяўленьне раздражненьня праз адчуваньне расчараванасьці й незадаволенасьці;
• абарончая схільнасьць — адмоўнае самаўспрыманьне ды адсутнасьць волі да атрыманьня асалоды ад жыцьця^[2].