Помнік паўшым працаўнікам верфі

Помнік паўшым працаўнікам верфі (польск.: Pomnik Poległych Stoczniowców) — манумент у выглядзе трох крыжоў з якарамі, які ўшаноўвае памяць ахвяр падзей снежня 1970 года і размешчаны на плошчы Салідарнасці ў Гданьску каля брамы верфі, недалёка ад месца, дзе загінулі першыя чацвёра працаўнікоў верфі.

Помнік
Помнік паўшым працаўнікам верфі
польск.: Pomnik Poległych Stoczniowców 1970
54°21′38″ пн. ш. 18°38′57″ у. д.HGЯO
Краіна	Польшча
Горад	Гданьск
Скульптар	Jacek Krenz[d]
Дата заснавання	16 снежня 1980
Будаўніцтва	17 верасня 1980 — снежань 1980
Вышыня	42
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

У 1971 годзе Генрык Ленарцяк, тагачасны старшыня галіновага савета прафсаюза металістаў, прапанаваў пабудаваць помнік у памяць аб загінуўшых у снежні 1970 года рабочых суднаверфі. Аднак рэалізацыя гэтага намеру стала магчымай толькі пасля падпісання Жнівеньскіх пагадненняў. Падчас забастовак збіраліся сродкі на яго будаўніцтва сярод забастоўшчыкаў і жыхароў Труймяста, а таксама з’яўляліся ахвярадаўцы з іншых ваеводстваў.

Арыгінальным дызайнам Багдана Пятрушкі з канструктыўна-будаўнічага бюро Гданьскай верфі, зацверджанага Пленумам Міжпрадпрыемнага стачачнага камітэта 24 жніўня 1980 года, прадугледжвалася, што помнік будзе складацца з чатырох крыжоў, злучаных якарамі і кранштэйнамі. Адразу пасля падпісання пагадненняў за дызайн помніка ўзяла каманда з трох чалавек у складзе архітэктара і мастака Войцеха Маквінскага, скульптара Марыі Карпальскай і мастака Гедыміна Яблоньскага. Гэта каманда запрапанавала тры крыжы замест чатырох з-за лепшай формы і больш універсальнай сімволікі. Гэтую ідэю падтрымаў тагачасны біскуп Гданьскай архідыяцэзіі Лех Качмарэк. Каманда таксама прапанавала канчатковыя матэрыялы — кіслотаўстойлівая сталь і бронза. Праект у версіі гэтай каманды быў ухвалены (што было патрабаваннем тагачаснага заканадаўства ў ПНР) намеснікам міністра культуры і мастацтва Віктарам Зінам. 1 кастрычніка 1980 года камісія выбрала іншы варыянт помніка, прапанаваны камандай у складзе Багдана Пятрушкі, Эльжбеты Шчадроўскай-Пеплінскай, Роберта Пеплінскага і Веслава Шыслака.

Улады ПНР спрабавалі адкласці будаўніцтва помніка, у тым ліку прапаноўваючы арганізаваць большы конкурс. Таксама была зроблена спроба змяніць яго назву, каб ён таксама асвятляў памяць загінуўшых міліцыянтаў. Гэта ўдалося прадухіліць дзякуючы рашучым пратэстам Ганны Валентыновіч, якая баялася, што гэта можа дазволіць маніпуляваць гістарычнай праўдай і зняць адказнасць за расправу над рабочымі верфі. Канчатковаму зацвярджэнню месца і даты пачатку будаўніцтва спрыялі і мужныя дзеянні ўсёй групы людзей, якія супрацоўнічалі з камітэтам па будаўніцтве помніка. Яны адмянялі фальшывыя матэрыялы і шматразова падрыхтаваныя на патрабаванні уладаў ПНР дакументы, якія павінны былі перашкодзіць рэалізацыі праекта. Першая паля пад будаўніцтва была забіта 17 верасня 1980 года. Цырымонія закладкі краевугольнага каменя адбылася 6 снежня 1980 года. У будаўніцтве помніка ўдзельнічала з дзясятак заводаў і ўстаноў. 16 снежня 1980 года, у дзясятую гадавіну падзей 1970 года, адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка, цырымонія суправаджалася прэм'ерным выкананнем «Лакрымозы» Кшыштафа Пендэрэцкага — твора, замоўленага спецыяльна для гэтай нагоды Лехам Валенсам. Нягледзячы на некалькі разоў паўтораныя запрашэнні, прымас Стэфан Вышынскі вырашыў не ўдзельнічаць у памінальнай цырымоніі. Ён лічыў, што павінен быць не толькі «прымасам верфі».

Зноскі

Спасылкі

• Старонка аб помніку на сайце Гданьскага ўпраўлення дарогамі і зялёнымі насаджэннямі Архівавана 26 красавіка 2014.