Ігар Аляксандравіч Міхайлапула

Ігар Аляксандравіч Міхайлапула (нар. 13 жніўня 1938, г. Таганрог, Растоўская вобласць, Расія) — беларускі хімік. Член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1996), доктар хімічных навук (1984), прафесар (1994).

Ігар Аляксандравіч Міхайлапула
Дата нараджэння	13 жніўня 1938(1938-08-13) (87 гадоў)
Месца нараджэння	Таганрог, Растоўская вобласць, РСФСР, СССР
Род дзейнасці	навуковец
Месца працы	Інстытут біяарганічнай хіміі НАН Беларусі
Навуковая ступень	доктар хімічных навук (1984)
Навуковае званне	член-карэспандэнт НАН Беларусі (1996) прафесар (1994)
Альма-матар	Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт тонкіх хімічных тэхналогій імя М. В. Ламаносава[d] (1961)
Прэміі

Біяграфія

Скончыў Маскоўскі інстытут тонкай хімічнай тэхналогіі імя М. В. Ламаносава (1961).

У 1970—1974 гадах старшы навуковы супрацоўнік, з 1974 года загадчык лабараторыі, адначасова ў 1989—2001 гадах намеснік дырэктара па навуковай рабоце Інстытута біяарганічнай хіміі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, з 2007 года галоўны навуковы супрацоўнік гэтага інстытута^[1].

Узнагароды

Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь (2004) за працу «Хіміка-энзіматычная мадыфікацыя кампанентаў нуклеінавых кіслот і біяхімічная мадыфікацыя як навукова-практычная аснова пошуку, стварэння і вытворчасці супрацьвірусных і процівапухлінных лекавых сродкаў». Прэмія Савета Міністраў Латвійскай ССР (1989).

Навуковая дзейнасць

Навуковыя працы ў галіне біяарганічнай хіміі, біяхіміі і біятэхналогіі кампанентаў нуклеінавых кіслот. Выканаў даследаванні хімічнага і энзіматычнага сінтэзу мадыфікаваных нуклеазідаў. Распрацаваў метады атрымання хімічных злучэнняў для стварэння супрацьвірусных і процівапухлінных прэпаратаў, а таксама для біяхімічных і малекулярна-біялагічных даследаванняў асноў функцыянавання клеткі. Выканаў цыкл работ па канфармацыйнаму аналізу нуклеазідаў, мадыфікаваных па вугляводным фрагменце і гетэрацыклічныя падставы, з выкарыстаннем дадзеных рэнтгенаструктурнага аналізу, ЯМР і КД спектраскапіі. Правёў сінтэз і вывучыў залежнасці структура/стэрэахімія-функцыя ў шэрагу (2-5)алігааденілатаў — універсальных медыятараў дзеяння інтэрферону і роднаснай сістэмы раслін. Устанавіў, што стэрэахімія (2-5)алігаадэнілатаў мае важную ролю ў вызначэнні біялагічных эфектаў. Распрацоўвае тэхналогію атрымання новых эфектыўных лекавых прэпаратаў на аснове кампанентаў нуклеінавых кіслот. Пад яго кіраўніцтвам распрацавана тэхналогія і ажыццяўляецца прамысловы выпуск на ААТ «Медпрэпараты» прэпаратаў «Цитарабин», «Иогуанин», «Лейкладин» і «Флударабел» для лячэння розных формаў лейкозу і рассеянага склерозу і «Заміцыт» для лячэння СНІДу.

У апошнія 10 гадоў навуковыя інтарэсы Міхайлапула І. А. сканцэнтраваны на вывучэнні механізму функцыянавання нуклеазід фасфарілаз (НФ), механізмаў звязвання субстрата і яго актывацыі ў каталітычным цэнтры гэтых ферментаў. Асноўнай мэтай гэтых даследаванняў з’яўляецца вывучэнне ролі структурных і электронных асаблівасцяў, якія вызначаюць субстратную або інгібітарную актыўнасць розных злучэнняў для дызайну новых, патэнцыйна біялагічна цікавых аналагаў прыродных нуклеазідаў. Упершыню прапанаваны і практычна ажыццёўлены каскадны метад ператварэння D-пентоз у нуклеазіды з выкарыстаннем рэкамбінантных ферментаў E.coli рібакіназы, фасфапентамутазы і НФ. Адным з найбольш цікавых вынікаў гэтага перыяду працы з’яўляецца ўсталяванне важнай ролі серына-90 каталітычнага цэнтра пурыннуклеазід фасфарылазы (ПНФ) з E.coli ў злучэнні і актывацыі шэрагу субстратаў. Упершыню была прадэманстравана магчымасць сінтэзу нуклеазідаў 8-аза — і 8-аза-7-дезазапурынаў. Вынікі гэтага даследавання ўяўляюць значную цікавасць для накіраванага сінтэзу новых субстратаў і інгібітараў ПНФ. Акрамя таго, вывучаны механізм функцыянавання урыдын фасфарылазы (УФ) з E. coli і на прыкладзе ПНФ і УФ распрацавана метадалогія аналізу ўзаемадзеяння фермент-субстрат з выкарыстаннем паўэмперычнага (РМ3) і квантавахімічнага (ab initio) метадаў.

Аўтар больш за 250 навуковых прац, 60 патэнтаў і аўтарскіх пасведчанняў на вынаходствы.

Бібліяграфія

• Ribokinase from E. coli: expression, purification, and substrate specificity // Bioorg. Med. Chem. 2006. Vol.14, No.18.
• Biotechnology of Nucleic Acid Constituents — State of the Art and Perspectives // Current Org. Chem. 2007. Vol.11, No.4.
• Synthesis and Conformational Analysis of 1’- and 3’-Substituted 2-Deoxy-2-fluoro-D-ribofuranosyl Nucleosides // Helvetica Chim. Acta 2007. Vol.90, No.9.
• Mikhailopulo, I.A.; Miroshnikov, A.I. New Trends in Nucleoside Biotechnology. ActaNaturae 2010, 2 (5), 36-56.
• Mikhailopulo, I.A.; Miroshnikov, A.I. Biologically important nucleosides: modern trends in biotechnology and application. Mendeleev Communs. 2011, 21, 57-68.
• Fateev et al. Recognition of artificial nucleobases by E. coli purine nucleoside phosphorylase vs its Ser90Ala mutant in the synthesis of base modified nucleosides. Chemistry — A European J. 2015, 21, doi: 10.1002/chem.201501334.

Зноскі

1. МІХАЙЛОПУЛА Ігар Аляксандравіч