Банска-Шцьяўніца

Ба́нска-Шцья́ўніца (славацк.: Banská Štiavnica, ням.: Schemnitz, венг.: Selmecbánya) — горад у цэнтральнай Славакіі ля падножжа горнага масіва Шцьяўніцке Врхі, аб’ект са спісу Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Горад
Банска-Шцьяўніца
славацк.: Banská Štiavnica
Сцяг Герб[d]
48°27′31″ пн. ш. 18°53′35″ у. д.HGЯO
Краіна	Славакія
Край	Банскабістрыцкі край
Раён	Раён Банска-Шцьяўніца
Гісторыя і геаграфія
Заснаваны	1156
Першае згадванне	1156
Плошча	46,74 км²
Вышыня цэнтра	600 м
Водныя аб’екты	Шцьяўніца[d]
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Насельніцтва
Насельніцтва	▼9 293 чал. (31 снежня 2024)[1]
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Тэлефонны код	045
Паштовы індэкс	969 01
Аўтамабільны код	BS
banskastiavnica.sk
Паказаць/схаваць карты
Банска-Шцьяўніца
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Першая здабыча карысных выкапняў пачалася на месцы Банска-Шцьяўніцы яшчэ ў III ст., імаверна кельтамі. У 1156 годзе Банска-Шцьяўніца згадваецца як шахцёрскі гарадок. У 1217 упершыню згадваецца здабыча серабра ў ваколіцах горада, у 1238 Банска-Шцьяўніца атрымлівае гарадскія правы. У XIII ст. сюды прыходзяць нямецкія каланісты з Ціроля і Саксоніі. У 1443 годзе горад знішчыў моцны землетрасенне. У сярэдзіне XV ст. узнікаюць Стары і Новы замак — умацаванні супраць турэцкіх набегаў. У 1627 годзе ўпершыню ў сусветнай гісторыі пры здабычы карысных выкапняў тут былі выкарыстаны выбуховыя рэчывы — порах. У 1735 годзе ў Банска-Шцьяўніцы ўзнікае першая ў Венгрыі Горная школа, а ў 1763 вышэйшая навучальная ўстанова — Горная акадэмія. У 1782 годзе Банска-Шцьяўніца была трэцім буйнейшым горадам Венгрыі пасля Браціславы і Дэбрэцэна.

У цяперашні час Банска-Шцьяўніца згубіла сваё прамысловае значэнне, але з’яўляецца папулярным турыстычным месцам Славакіі.

Насельніцтва

Статыстыка насельніцтва (10 гадоў)^[2]

Год	1994	2004	2014	2024
Колькасць людзей	10 582	10 814	10 191	9293
Розніца		+2,19 %	−5,76 %	−8,81 %

Статыстыка насельніцтва^[2]

Год	2023	2024
Колькасць людзей	9339	9293
Розніца		−0,49 %

Славутасці

Плошча Св. Тройцы

• Стары замак
• Новы замак
• Камерхоф
• Касцёл Св. Марыі
• Касцёл Св. Кацярыны
• Лютэранская кірха
• Замак Светы-Антан

Гарады-пабрацімы

•  Hünenberg^[d], Швейцарыя
•  Секешфехервар, Венгрыя (2008)^[3]

Зноскі

1. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr] — Bratislava: ŠÚ SR, 2025. Праверана 24 красавіка 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125585954'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1780'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13371586'></a>
2. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr_obce=AREAS_SK] (нявызн.). Statistical Office of the Slovak Republic (31 сакавіка 2025). Праверана 31 сакавіка 2025.
3. https://www.szekesfehervar.hu/kulkapcsolatok?parent=196