Велікамучанік

Велікаму́чанік (грэч. μεγαλόμαρτυρ, лац.: magnus martyr — даслоўна можна перакласці як «знатныя сведкі») — адзін з найбольш старажытных лікаў святых (нароўні з мучанікамі), якія шануюцца Царквой.

Мучаніцтва Святога Георгія Пераможца

Гісторыя

Вылучэнне падчас фарміравання агульнацаркоўнага шанавання мучанікаў асобнай катэгорыі велікамучанікаў адбылося ў выніку ўсталявання ім як асобам знатнага паходжання асабліва ўрачыстых службаў^[1]. Культ асаблівага шанавання велікамучанікаў спарадзіў узнікненне звязаных з імі народных павер'яў і шматлікіх легенд, якія ўвайшлі ў іх агіяграфію. Так, напрыклад, існуюць шматлікія версіі жыція і цудаў Георгія Пераможца^[2], што ўжо ў канцы V стагоддзя прывяло да таго, што Рымскі Папа Геласій у сваім дэкрэце забараняе апакрыфічныя «Акты мучаніцтва святога Георгія» як ератычную фальсіфікацыю і адносіць Георгія да святых, якія больш вядомыя Богу, чым людзям.

Канчаткова падзел святых па ліках святасці сфарміраваўся толькі ў VII—VIII стст. К таму часу разуменне эпітэта «велікамучанік» на праваслаўным Усходзе трансфарміравалася: ён стаў успрымацца як знак асабліва цяжкіх мук (напр., Іаан Сачаўскі, які пацярпеў у XIV стагоддзі^[3].). Аднак некаторыя памесныя цэрквы (у прыватнасці, Грузінская, Сербская) захавалі эпітэт «велікамучанікі» менавіта за знатнымі асобамі.

«Рудыменты» першапачатковага разумення тэрміна захаваліся ў раннехрысціянскай літаратуры (напрыклад, свяціцель Іаан Залатавуст у пахвальным слове называе велікамучаніцай антыяхійскую святую Драсіду, дачку імператара Траяна^[4]), якая ў сучасным праваслаўным царкоўным календары называецца мучаніцай^[5].

У сучаснай праваслаўнай свядомасці паняцце «велікамучанік» звязваецца з асабліва цяжкімі і працяглымі (у параўнанні з «проста» мучанікамі) мукамі, якія святы пацярпеў за веру^[6][4].

Велікамучанікі ў календары Рускай Праваслаўнай Царквы

Мучаніцтва Святой Варвары

I стагоддзе

• Ірына Македонская († канец I — пачатак II стагоддзяў)

II стагоддзе

• Яўстафій Плакіда († 118)

III стагоддзе

• Меркурый Кесарыйскі († 252)
• Марына Антыяхійская (на Захадзе Маргарыта) († 275)
• Міна Катуанскі († 288)
• Пракопій († 290)
• Параскева Іканійская († III стагоддзе)

III—IV стагоддзе

• Афанасій († III—IV стагоддзе)

IV стагоддзе

Мукі Святой Параскевы агнём

• Георгій Пераможац († 303)
• Яўфімія Усехвальная († 303)
• Дзімітрый Салунскі († 304)
• Анастасія Аковазбаўляльніца († 304)
• Панцеляймон († каля 305)
• Кацярына Александрыйская († 305)
• Феадор Тыран († 306)
• Варвара Іліёпальская († 306)
• Феадор Стратылат († 320)
• Арцемій Антыяхійскі († 362)
• Мікіта Гоцкі († 372)

V стагоддзе

• Якаў Персянін († 421)

XIV стагоддзе

• Іаан Сачаўскі († каля 1330—1340)

XVII стагоддзе

• Кетэвана, царыца Кахецкая († 1624)

XVIII стагоддзе

• Хрыса (Злата) Магленская († 1795)

Зноскі

1. Великомученик(недаступная спасылка)
2. Георгий, святой // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
3. Официальный календарь Русской Православной Церкви. Святой великомученик Иоанн Новый, Сочавский Архівавана 4 сакавіка 2016.
4. Игум. Андроник (Трубачёв). Великомученики // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2004. — Т. VII. — С. 515-516. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-010-2.
5. Официальный календарь Русской Православной Церкви. Святая мученица Дросида Архівавана 4 сакавіка 2016.
6. Великомученик и великомученица // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.