Дыфазіястр

Дыфазія́стр (Diphasiastrum) — род споравых раслін сямейства дзеразовых.

Дыфазіястр
Дыфазіястр сплюшчаны (Diphasiastrum complanatum) — тыпавы від роду
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Дзеразападобныя Клас:  Дзеразовыя Парадак:  Дзярэзы (Lycopodiales) Сямейства:  Дзеразовыя Падсямейства:  Lycopodioideae Род:  Дыфазіястр
Міжнародная навуковая назва
Diphasiastrum Holub (1975)
Тыпавы від
Diphasiastrum complanatum (L.) Holub — Дыфазіястр сплюшчаны
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   819472 NCBI   455304 EOL   2871458 IPNI   298482-2

Апісанне

Шматгадовазялёныя вечназялёныя дзярэзападобныя расліны з дыморфнымі дыхатамічна галінаванымі парасткамі: доўгімі паўзучымі па паверхні глебы або падземнымі плагіятропнымі парасткамі, ад якіх адыходзяць надземныя артатропныя галіны, што маюць абмежаваны рост. Сцёблы да 1 м даўжынёй, сплюшчаныя, дыхатамічныя, укрытыя дробным лісцем. Лісце лускападобнае, размяшчаецца ў чатырох радах, парна-супраціўнае, ад лінейнага да ланцэтнага, прыціснутае або адхіленае. Для многіх відаў характэрна дарсівентральная будова парасткаў, пры гэтым пляскаваты парастак мае два рады бакавога і па адным радзе брушнога і спіннога лісця. Спараносныя каласкі (стробілы) тупыя, размешчаны па 1—6 (да 12) на ножках або сядзячыя. Спарафілы акругла-яйцападобныя, з адным спарангіем.

Споры прарастаюць у цемры. Гаметафіт (зарастак) падземны, клубнепадобны, з мікарызай, развіваецца 5–7 гадоў, даўжынёй да 1 см з конусападобнай ніжняй часткай, звужанай шыйкай і пашыранай верхняй гаметангіяльнай зонай.

Пашырэнне

Вядома каля 20 відаў і 7 гібрыдаў, распаўсюджаных пераважна ва ўмеранай зоне Паўночнага паўшар’я і пераважна горных раёнах Паўднёва-Усходняй Азіі, адзін від — у Паўднёвай Афрыцы і на Мадагаскары, 2 віды — у трапічнай Амерыцы. На Беларусі трапляюцца дыфазіястр сплюшчаны (Diphasiastrum complanatum) і дыфазіястр трохкаласковы (Diphasiastrum tristachyum), якія зрэдку скрыжоўваюць з утварэннем шэрагу прамежкавых форм, растуць у імшыстых хваёвых лясах. Ва ўмовах Беларусі спараносяць у чэрвені — ліпені.

Віды

Паводле The Plant List на 2013 год, у род уваходзіць 21 від^[1]:

• Diphasiastrum alpinum (L.) Holub
• Diphasiastrum angustiramosum (Alderw.) Holub
• Diphasiastrum carolinum (Lawalrée) Holub
• Diphasiastrum complanatum (L.) Holub — Дыфазіястр сплюшчаныtypus
• Diphasiastrum digitatum (Dill.) Holub
• Diphasiastrum fawcettii (F.E.Lloyd & Underw.) Holub
• Diphasiastrum ×haberei (House) Holub
• Diphasiastrum henryanum (E.D.Br. & F.Br.) Holub
• Diphasiastrum ×issleri (Rouy) Holub
• Diphasiastrum kablikianum (Domin) Dostál
• Diphasiastrum madeirense (J.H.Wilce) Holub
• Diphasiastrum montellii (Kukkonen) Miniaev & Ivanenko
• Diphasiastrum multispicatum (J.H.Wilce) Holub
• Diphasiastrum novoguineense (Nessel) Holub
• Diphasiastrum platyrhizoma (J.H.Wilce) Holub
• Diphasiastrum sabinifolium (Willd.) Holub
• Diphasiastrum sitchense (Rupr.) Holub
• Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub — Дыфазіястр трохкаласковы
• Diphasiastrum wightianum (Grev. & Hook.) Holub
• Diphasiastrum wilceae Ivanenko
• Diphasiastrum ×zeilleri (Rouy) Holub

Выкарыстанне

Лекавыя, фарбавальныя і дэкаратыўныя расліны. Экстракты з надземнай часткі шэрагу відаў (перш за ўсё діфазыястру сплюшчанага) ужываюць як седатыўны, анальгезуючы, дыўрэтычны сродак, вонкава — пры фурункулёзе, алапецыі, цынзе, дэрматамікозах. Споры выкарыстоўваюцца ў якасці дзіцячай прысыпкі, пры пролежнях, для абсыпання пілюль. Раней яны мелі вялікае значэнне ў металургіі, дзе выкарыстоўваліся для абсыпання формаў пры выплаўцы чыгуну, асабліва пры фасонным ліцці. Надземныя часткі расліны раней прымяняліся для атрымання зялёнай (а таксама жоўтай і сіняй) фарбы для шэрсці.