Дэкалог, пяць

«Дэкало́г, пяць» (польск.: Dekalog, pięć) — пятая частка дзесяцісерыйнага тэлецыкла «Дэкалог», прысвечанага Дзесяці запаведзям. Фільм зняты ў 1988 годзе польскім кінарэжысёрам Кшыштафам Кеслёўскім^[5]. Прэм’ера фільма на польскім тэлебачанні адбылася 1 чэрвеня 1990 года^[6].

Дэкалог, пяць
польск.: Dekalog, pięć
Жанр	драма
Рэжысёр	Кшыштаф Кеслёўскі
Прадзюсар	Рышард Чуткоўскі
Сцэнарысты	Кшыштаф Пясевіч Кшыштаф Кеслёўскі
У галоўных ролях	Артур Барчыш[d] Крыстына Янда[d] Мірослаў Бака[d] Кшыштаф Глобіш[d] Збігнеў Запасевіч[d] Ян Тэсаж[d][1] Ольгерд Лукашэвіч[1] Zdzisław Rychter[d][1] Аляксандр Беднаж[d][1] Maciej Szary[d][1] Helena Kowalczykowa[d][1] Maciej Maciejewski[d][1] Barbara Dziekan[d][1]
Аператар	Славомір Ідзяк[2]
Кампазітар	Збігнеў Прайснер
Кінакампанія	TELEWIZJA POLSKA S.A.[d]
Працягласць	57 хв.
Краіны	Польшча[3]  Германія[1]
Мова	польская[4]
Год	1989
Папярэдні фільм	Дэкалог, чатыры
Наступны фільм	Дэкалог, шэсць
IMDb	ID 0094987

Фільм «Дэкалог, пяць» адпавядае пятай з Дзесяці запаведзяў: «Не забівай»^[7].

Поўнаметражная версія была выпушчана асобным фільмам у 1988 годзе пад назвай «Кароткі фільм пра забойства».

Сюжэт

Пятая запаведзь паводле каталіцкай традыцыі: «Не забівай»[7].

Варшава, 16 сакавіка 1987 года.

Пётр Баліцкі (Кшыштаф Глобіш) здае экзамен на права займацца адвакацкай практыкай. Ён малады і поўны ідэалістычных ідэй. Падчас экзамена ён выказвае думку, што пакаранне — гэта не толькі ўздзеянне на абвінавачанага, але і акт запужвання іншых. Аднак з часоў Каіна яшчэ не адно пакаранне не выправіла свет і не адпужвала яго ад здзяйснення злачынстваў.

Яцэк Лазар (Мірослаў Бака) — дваццацігадовы вясковы хлопец. Ён бессэнсоўна швэндаецца па вуліцах Варшавы. Яцэк распытвае, дзе бліжэйшая стаянка таксі. Прыйшоўшы на месца, ён знаходзіць, што там чакае шмат людзей.

Вальдэмар Рэкоўскі (Ян Тэсаж) — грузны чалавек сярэдніх гадоў, кіроўца таксі. Ён карыстаецца свабодай, якую дае яму яго прафесія. Ён груба абыходзіцца з непрыемнымі яму людзьмі і адмаўляецца іх падвозіць, клапоціцца аб сваім таксі і знаёмым сабаку, заігрывае з дзяўчатамі.

Бадзяючыся па горадзе, Яцэк чыніць зламысныя і бессэнсоўныя рэчы. Ён з абыякавасцю назірае, як два чалавекі даганяюць і збіваюць іншага, у грамадскім туалеце спіхвае чалавека ў пісуар, скідвае камень з моста на праязджаючыя аўтамабілі, ганяе галубоў, якіх корміць старая жанчына. Дарогай Яцэку на вочы не раз трапляюцца малыя дзяўчынкі. У Яцэка і самога ёсць з сабой крыху прымяты фотаздымак з дзяўчынкай, убранай у белае. Ён заходзіць у фотаатэлье і пакідае там фотаздымак, каб яго павялічылі. Ён цікавіцца ў работніцы фотаатэлье, ці можна па фотаздымку вызначыць, жывы чалавек ці не.

Таксіст ездзіць па горадзе, шукаючы кліента. Яцэк заходзіць у кафэ, купляе каву і пірожнае. Седзячы ў кафэ, Яцэк намотвае на руку вяроўку, але спыняецца, калі бачыць, як дзве дзяўчынкі гуляюць за акном кафэ. Ён жартуе з імі. Затым ідзе да стаянкі і ловіць таксі. На таксі спяшаюцца яшчэ некалькі чалавек, але Яцэк адмаўляецца саступіць ім, хлусячы, што яму з імі не па дарозе. Таксі належыць Вальдэмару. Яцэк называе яму аддалены раён горада. У бязлюдным месцы ён накідвае вяроўку на шыю Вальдэмара і цягам доўгага часу жорстка душыць яго. Калі задушыць Вальдэмара не атрымоўваецца, Яцэк праломвае яму галаву кавалкам арматуры, але і гэтага аказваецца недастаткова. Вальдэмар стогне, з апошніх сіл просячы аб літасці, але Яцэк не слухае. Ён дабівае таксіста, скрышыўшы яму галаву цяжкім каменем. Затым скідвае цела ў раку. Вярнуўшыся ў таксі, Яцэк дастае бутэрброд, зроблены жонкай таксіста, і ўключае радыё. Па радыё гучыць дзіцячая песенька, у якой малады леў вучыцца быць адважным. Узлаваны Яцэк выдзірае аўтамагнітолу і шпурляе яе ў раку.

Суд прыгаворвае Яцэка да смерці, нягледзячы на пранікнёную прамову Пятра супраць смяротнага пакарання. Для Пятра гэта першая справа, і пасля працэсу ён гутарыць з дасведчаным суддзёй, які гэтую справу вёў. Пётр пытаецца, ці магло б нешта змяніцца, калі б замест яго быў больш вопытны адвакат. Суддзя адказвае, што Пётр зрабіў усё, што можна было зрабіць у такой сітуацыі, і што гэта была найлепшая на яго памяці прамова супраць смяротнага пакарання, але прысуд не мог быць іншым.

У дзень, на які назначана смяротнае пакаранне, Яцэк просіць аб размове з Пятром, бо Пётр адзіны, па яго словах, не быў супраць яго. Пётр спрабуе патлумачыць, што людзі не супраць яго, але супраць яго ўчынку; аднак Яцэк не знаходзіць розніцы. У размове Яцэк распавядае, што пяць гадоў таму памерла яго ўлюбёная малодшая сястра. Гэта было ў вёсцы. Яе пераехаў на трактары сябра Яцэка, з якім Яцэк перад гэтым піў. Яцэк да гэтага часу вінаваціць сябе. Ён гаворыць, што ўсё магло б быць іначай, калі б гэтага не здарылася. Яцэк просіць перадаць яго бацькам просьбу, каб маці саступіла яму месца на могілках побач з сястрой і бацькам. Яшчэ ён просіць Пятра забраць у фотаатэлье здымак, дзе яго сястра выяўлена ў сукенцы для Першага Прычасця, і перадаць здымак маці.

Набліжаецца час выканання прысуду. Ахоўнік пытаецца ў Пятра, ці скончылі яны гутарку, Пётр жа адказвае, што ён ніколі не згодзіцца яе скончыць па сваёй волі. Тады Яцэка сілай адводзяць і з захаваннем усіх працэдур — абвяшчэння прысуду, апошняй цыгарэты, наказаў святара — вешаюць. У апошні момант Яцэк у адчаі спрабуе вырвацца з рук турэмшчыкаў. Пётр, прысутны пры гэтым, ледзь стаіць на нагах.

У апошняй сцэне Пётр сядзіць у машыне ў сельскай мясцовасці і ў бяссільнай злосці паўтарае «Ненавіджу! Ненавіджу!»

Акцёрскі склад

• 
  Мірослаў Бака
• 
  Кшыштаф Глобіш
• 
  Артур Барчыш
• 
  Крыстына Янда
• 
  Ольгерд Лукашэвіч
• 
  Збігнеў Запасевіч

Мірослаў Бака[pl]	–   Яцэк Лазар
Кшыштаф Глобіш[pl]	–   Пётр Баліцкі, адвакат
Ян Тэсаж[pl]	–   Вальдэмар Рэкоўскі, таксіст
Артур Барчыш[pl]	–   рабочы з мерай
Крыстына Янда[pl]	–   Дарота Гелер, гераіня фільма «Дэкалог, два»
Ольгерд Лукашэвіч[pl]	–   Анджэй Гелер, герой фільма «Дэкалог, два»
Мацей Шары[pl]	–   домакіраўнік, сусед таксіста
Збігнеў Запасевіч[pl]	–   старшыня калегіі адвакатаў
Збігнеў Борэк[pl]	–   святар пры пакаранні смерцю Яцэка
Уладыслаў Берды	–   памочнік ката
Аляксандр Беднаж[pl]	–   кат
Барбара Дзекан[pl]	–   касірка ў кінатэатры
Івона Гленбіцка[pl]	–   супрацоўніца фотаатэлье
Эльжбета Хельман[pl]	–   Беатка, супрацоўніца прадуктовай крамы
Хелена Кавальчыкава[pl]	–   старая, што корміць галубоў ля Зыгмунтавай калоны
Борыс Марыноўскі[pl]	–   ахоўнік
Мацей Мацяеўскі[pl]	–   пракурор
Сільвестр Мацяеўскі[pl]	–   брат Яцэка
Анджэй Масталеж[pl]	–   брат Яцэка
Здзіслаў Рыхтэр[pl]	–   мастак на Рыначнай плошчы Старога горада
Караль Стэпкоўскі[pl]	–   урач пры пакаранні смерцю Яцэка
Здзіслаў Тобяш[pl]	–   суддзя
Ежы Зас[pl]	–   начальнік турмы
Леанард Анджэеўскі[pl]	–   прыяцель п’янага на стаянцы таксі (у цітрах не ўказаны)
Хенрык Лапіньскі[pl]	–   сябра калегіі адвакатаў (у цітрах не ўказаны)

Саўндтрэк

Асноўны артыкул: Дэкалог (саўндтрэк)

Музыка, што гучыць у фільме «Дэкалог, пяць» увайшла ў склад першага альбома Збігнева Прайснера — «Дэкалог» (1991), у якім прадстаўлена музыка са ўсяго тэлецыкла. Пазней музыка з фільма «Дэкалог, пяць» з’яўлялася ў канцэртных альбомах Прайснера «Музыка Прайснера» (1995)^[8], «Чатыры колеры Лодзі» (2014)^[9], а таксама ў альбоме «Кеслёўскі» (2003)^[10], які ўяўляе сабой кампіляцыю твораў Прайснера да фільмаў кінарэжысёра.

Апроч таго, музыка з фільма «Дэкалог, пяць» была выкарыстана ў фільме Вонга Карвая «2046»^[11][12].

Выхад

Прэм’ера фільма адбылася 9 верасня 1989 года на Венецыянскім кінафестывалі^[6]. Пазней фільм дэманстраваўся на Кінафестывалі ў Чыкага 20 кастрычніка 1989 года^[13]. Прэм’ера фільма на польскім тэлебачанні адбылася 1 чэрвеня 1990 года^[6].