Забалацце (Хойнікі)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Забалацце.

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Забалаць.

Забалацце, Забалаць — гістарычная мясцовасць Хойнікаў, размешчаная ў паўночнай частцы места.

Населены пункт Забалацце Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Хойніцкі Каардынаты 51°53′46″ пн. ш. 29°57′40″ у. д.HGЯO Першая згадка 1811 год Забалацце Забалацце

Назва

Забалацце на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.

Забалацце на ваенна-тапаграфічнай карце Мінскай губерні Ф. Ф. Шуберта 1850 года, з праўкамі 1865-1868 гг.

Забалацце на Спецыяльнай карце Еўрапейскай Расіі І. А. Стрэльбіцкага. 1871 г.

Забалацце на карце, складзенай у 1924-26 гг.

Назву Забалацце паселішча атрымала праз сваё месцазнаходжанне адносна мястэчка Хойнікі за балотам, частка якога ператварылася ў вужар (ужар). Так на Палессі людзі называлі выгаралае тарфяное балота, залітае вадой^[1][A].

Гісторыя

У шляхецкай рэвізіі 1811 года хойніцкую вёску Забалаць з 61-й душой^[B] прыгонных сялян, прыналежную да фальварка Linterny дзедзіцтва абозных Прозараў, трымаў у арэндзе па кантракту Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр Берасцейскага павета^[2]. Гэта, падобна, — найранейшая звестка пра паселішча ў пісьмовых крыніцах.

Надалей асобна, як вёска, Забалацце згадвалася хіба ў дакументацыі мясцовага ўжытку. Скажам, як у метрычных кнігах Астраглядаўскага парафіяльнага касцёла, дзе найчасцей сустракаліся прозвішчы яе жыхароў Гапоненкаў (бясспрэчныя лідары), Слесарэнкаў, Купрэйчыкаў, Худзенкаў, Самкоў, Караткевічаў, Стасенкаў, Дубінскіх, Снігіроў^[C]. Ды яшчэ ў «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 84 асобы мужчынскага і 81 жаночага пола з ліку жыхароў Забалацця належалі да Астраглядаўскай парафіі Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі^[4]. У асноўнай жа масе тэкставых дакументаў больш шырокага прызначэння ўпаміны аб паселішчы ажно да савецкіх часоў адшукаць пакуль не ўдавалася. На планах Хойнікаў 1864 і 1886 гадоў на самым іх ускрайку пазначаная вуліца Забалоцкая (Забалацкая)^[5] альбо Забалотная (Забалатная), а яшчэ далей за ёй раскінуліся «усадебные земли крестьян м. Хойник» ^[6]. Што праўда на ўсіх збольшага падрабязных старых картах Забалацце паказанае побач з Хойнікамі, а не як частка мястэчка.

Пасля другога ўзбуйнення БССР з 8 снежня 1926 года вёска Забалацце — цэнтр сельсавета Хойніцкага раёна Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 года ў складзе Гомельскай акругі. У запісцы пад назвай «Сведения о польских населённых пунктах Гомельского округа», пазначанай 1929 годам, згаданае і Забалацце, у якім налічвалася 130 каталіцкіх альбо «польскіх» сем'яў. Згодна з «Арыентыровачным плянам калектывізацыі польскіх вёсак на Гомельшчыне 1929/1930 году», у Забалоцьці^[D] меркавалася арганізаваць машыннае, малочнае і жывёлагадоўчае таварыствы^[7]. На той час у вёсцы існавала створаная бальшавікамі ячэйка «польсекции ЦСББ» з 12 чалавек. 13 снежня 1933 года пастановай паседжання Тройкі пры ПП ОГПУ па БССР жыхары Забалацця і Хойнікаў Караль Крывенчык^[E], Віктар Ермалкевіч і Пётр Кунцэвіч за нібыта ўдзел у ПОВ, «ставившей своей целью свержение Соввласти, путём поднятия вооружённого восстания», асуджаныя да 5 гадоў, а Яўхім Смольскі і Уладзіслаў Гапоненка^[F] да 8 гадоў ИТЛ. Шпіёнская гісторыя мела працяг. У ліпені-жніўні 1938 года Палескім УНКВД БССР были арыштаваныя 12 чалавек – «участники шпионско-повстанческой организации, активные костёльники, бывш. бандиты, пособники белополяков...» – Смольскі А. Р., Жыляк В. В., Гапоненка М. Ю., Гапоненка С. М., Сенажэнскі А. К., Караткевіч Н. Л, Самок А. А., Купрэйчык Б. І. (усе з Забалацця), Кунцэвіч П. І. (ужо адбыў тэрмін на Беламорканале), Наляговіч С. С., Цішкевіч А. Л. (Настолле), Шаціла І. М. (Хойнікі). П. І. Кунцэвіч і М. Ю. Гапоненка былі расстраляныя^[8], А. Р. Смольскі памёр у зняволенні, а і астатнія больш ніколі не вярнуліся^[9].

З 20 лютага 1938 года Забалацце апынулася ў складзе Палескай вобласці з цэнтрам у Мазыры, з 8 студзеня 1954 года — у Гомельскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года да Забалацкага сельсавета далучана тэрыторыя скасаваных Карчоўскага і Небытаўскага сельсаветаў^[10]. 16 красавіка 1959 года населеныя пункты Забалацце, Першамайск і Чырвоная Ніва перададзены ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Хойніцкага пасялковага савета, цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Небытаў, сельсавет перайменаваны ў Небытаўскі^[11].

У 1972 годзе вёска Забалацце далучаная да места Хойнікі пад назвай вуліца Сялянская.

Заўвагі

1. Сёння мясціна паміж вуліцамі Пралетарскай і Сялянскай у Хойніках.
2. Сказана, што колькасць падданых прыведзеная паводле найноўшай рэвізіі, дык тут, відавочна, улічаныя і жанчыны.
3. Прычым, гэта назіраецца і для першай, і для другой паловы XIX ст. Гл., напрыклад, запісы 1835-37, 1840-51, 1876 гадоў^[3]
4. Так запісана ў арыгінале дакумента.
5. Старшыня касцёльнага камітэта пры капліцы ў 1929 г.
6. Сакратар касцёльнага камітэта.