Залатое цяля

«Залатое цяля» (руск.: Золотой телёнок) — сатырычны раман савецкіх пісьменнікаў Іллі Ільфа і Яўгена Пятрова, упершыню апублікаваны ў 1931 годзе ў часопісе «30 дзён». Апавядае пра працяг прыгод Астапа Бендэра, пачатых у рамане «Дванаццаць крэслаў». Твор лічыцца класікай савецкай літаратуры і адным з самых яркіх узораў сатыры на савецкае грамадства 1920–1930-х гадоў.

Залатое цяля
руск.: Золотой телёнок
Жанр	сатырычны раман
Аўтар	Ільф і Пятроў
Мова арыгінала	руская
Дата напісання	1931
Дата першай публікацыі	1931
Выдавецтва	30 дзён
Папярэдні	Дванаццаць крэслаў
Персанажы	Астап Бендэр, Аляксандр Карэйка, Шура Балаганаў, Міхаіл Панікоўскі

Сюжэт

Пасля падзей «Дванаццаці крэслаў» Астап Бендэр вяртаецца да жыцця і вырашае ўвасобіць сваю галоўную мару — стаць мільянерам і жыць за мяжой. Ён даведваецца пра падпольнага мільянера Карэйку, які хавае сваё багацце, каб не прыцягваць увагу ўладаў.

Бендэр з камандай (Шура Балаганаў і Панікоўскі) пачынаюць пераследаваць і шантажаваць Карэйку, пагражаючы раскрыць махінацыі, дзякуючы якім яму ўдалося разбагацець. Нарэшце Карэйка пагаджаецца аддаць Бендэру мільён рублёў. Аднак Астап сутыкаецца з жорсткай рэальнасцю: патраціць вялікія грошы ў Савецкім Саюзе немагчыма без лішніх падазрэнняў і праблем. У фінале галоўны герой у роспачы апынаецца на румынскай мяжы.

Асноўныя персанажы

• Астап Бендэр — галоўны герой, дасціпны авантурыст, які марыць пра багатае жыццё за мяжой.
• Аляксандр Іванавіч Карэйка — падпольны мільянер, які вядзе сціплы лад жыцця дзеля бяспекі.
• Шура Балаганаў — дробны махляр і паплечнік Бендэра.
• Міхаіл Самуэлавіч Панікоўскі — камічны махляр-адзіночка.

Сэнс і мастацкія асаблівасці

Раман высмейвае культ грошай, бюракратыю, побытавую савецкую рэчаіснасць і амаральнасць двайнога жыццё. Аўтары выкарыстоўваюць яскравы гумар, сатырычныя гіпербалы, жывыя дыялогі і пазнавальныя вобразы персанажаў. «Залатое цяля» адлюстроўвае канфлікт паміж асабістымі марамі і сацыяльнымі абмежаваннямі савецкай сістэмы^[1].

Літаратуразнаўцы бачаць у творы гогалеўскія матывы з «Мёртвых душ» і іншых класічных твораў літаратуры^[2].

Рэакцыя і крытыка

Раман быў цёпла прыняты чытачамі, аднак хутка забаронены савецкай цэнзурай. З 1949 па 1956 яго нельга было друкаваць^[3]. Савецкія ўлады аб'явілі твор паклёпніцкім, а ягоны выхад у свет грубай палітычнай памылкай^[4].

Экранізацыі

Раман некалькі экранізацый, зробленых у СССР, Чэхіі, Венгрыі. Найбольш вядомай адаптацыяй з'яўляецца чорна-белы аднайменны фільм Міхаіла Швейцэра (1968) з Сяргеем Юрскім у ролі Астапа Бендэра.