Зандэ (народ)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Зандэ.

Зандэ, азандэ, сандэ, базенда, басінгі, састарэлае н’ям-н’ям — афрыканскі народ. Пражывае на паўночным усходзе Дэмакратычнай Рэспублікі Конга — колькасць 1,3 млн чал. (ацэнка 2007 года). Таксама больш за 500 тыс. чал. жывуць на захадзе Паўднёвага Судана і больш за 70 тыс. чал. на паўднёвым усходзе Цэнтральнаафрыканскай Рэспублікі^[1].

Тэрыторыя рассялення

Зандэ
Рэлігія	хрысціянства і traditional African religion[d]

Гавораць на мове зандэ.

Культура

Традыцыйная культура — тыповая для народаў Экватарыяльнай Афрыкі.

Асноўныя заняткі — ручное падсечна-агнявое земляробства (проса-элеўсіна, кукуруза, батат, маніёк, арахіс, бананы, кунжут, тытунь, бавоўна), рыбалоўства, паляванне. Жывёлагадоўля адсутнічала праз распаўсюджванне мухі цэцэ; трымалі сабак (іх мяса ўжывалі ў ежу) і курэй (у тым ліку для ахвярапрынашэнняў). Захоўваліся паляванне і збіральніцтва (у тым ліку тэрміты, гусеніцы, жабы, слімакі).

Рамёствы — кавальства, апрацоўка слановай косткі, разьба па дрэве (антрапаморфная скульптура і слупы, рытуальныя пасудзіны, музычныя інструменты, кідальныя нажы і інш.), выраб драўляных і тэракотавых рытуальных статуэтак, пляценне, ганчарства (у тым ліку антрапаморфныя пасудзіны), ткацтва.

Селішчы раскіданыя. Жытло — круглае са сценамі, абмазанымі глінай і распісанымі чырвоным, белым і чорным арнаментам; будуюць круглыя ​​свірны на падстаўках з купалападобнымі дахамі.

Традыцыйнае адзенне — насцегнавая павязка ў мужчын і пучок травы ў жанчын^[1].

Сацыяльная арганізацыя

Вясковыя і вялікасямейныя абшчыны. Распаўсюджана пабрацімства (выбар пабрацімаў ​​часта ажыццяўляецца пры дапамозе аракула). Вялікая сям’я займае сядзібу з некалькіх жылых і гаспадарчых пабудоў. Распаўсюджаны полігінія (кожная жонка жыве ў сваёй хаце), шлюбны выкуп (у асноўным жалезнымі наканечнікамі копій)^[1].

Рэлігія

У большасці — хрысціяне (у асноўным пратэстанты, каля 25 % — каталікі). Захоўваецца культ продкаў, магія, вядзьмарства, харчовыя забароны (у тым ліку на слановае мяса).