Зямля і воля

Зямля і воля — рэвалюцыйная народніцкая арганізацыя, якая існавала ў Расійскай імперыі з 1860 па 1864 і з 1876 па 1879 год.

Зямля і воля
Краіна	Расійская імперыя
Тып арганізацыі	тайнае рэвалюцыйнае таварыства
Кіраўнік	Q4519989? і Георгі Валянцінавіч Пляханаў
Заснаванне
Дата заснавання	1860 1876
Ліквідацыя
Дата скасавання	1864 1879
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ідэйным натхняльнікам першай арганізацыі быў Мікалай Чарнышэўскі. Арганізатары «Зямлі і волі» былі перакананыя ў непазбежнасці сялянскага паўстання ў 1863 годзе, да заканчэння тэрміну ўвядзення ў дзеянне палажэння аб сялянах, які адмяніў прыгоннае права, аб чым, на іх думку, сведчылі хваляванні, якія рушылі пасля абвяшчэння маніфеста аб сялянскай рэформе 1861 года. Грамадства мела цесныя сувязі з замежнымі левымі актывістамі, такімі як Бакунін і Герцэн. У 1864 годзе таварыства самаліквідавалася з прычыны няздзейсненага прагнозу аб сялянскім паўстанні і паражэння паўстання на тэрыторыі Беларусі і Польшчы.

У 1876 годзе ў Санкт-Пецярбургу была заснавана «Паўночная рэвалюцыйна-народніцкая група», якая з 1878 года пачала называцца «Зямля і воля» ў памяць аб арганізацыі 1860-х гадоў. Стварэнню «Зямлі і волі» папярэднічала абмеркаванне народнікамі няўдалага досведу «хаджэння ў народ». У выніку былі вызначаны асновы праграмы «Зямлі і волі» (канчаткова прынята ў маі 1878 года), якая адлюстравала тэарэтычныя палажэнні, вылучаныя Міхаілам Бакуніным. Сваёй канчатковай мэтай сябры «Зямлі і волі» абвясцілі ўвядзенне «анархіі і калектывізму». Для падрыхтоўкі рэвалюцыі члены арганізацыі лічылі неабходным: актывізаваць незадаволенасць у народзе, якая ўжо існавала, на іх думку, у тым ліку з дапамогай арганізацыі пастаянных «паселішчаў і прытонаў» рэвалюцыянераў у вёсцы, прыцягваць на свой бок рэлігійныя секты і «разбойніцкія банды», уладкоўваць бунты, дэманстрацыі, стачкі і для вядзення прапаганды ў войску — афіцэрскія гурткі, весці «сістэматычнае знішчэнне найбольш шкодных або выбітных асоб з урада і наогул людзей, якімі трымаецца той ці іншы ненавісны нам парадак».

Дзейнасць землявольцаў не знайшла водгуку ў сялян. З пачатку 1878 года ў арганізацыі ўтварылася дзве групоўкі, «палітыкі» і «вясковікі». Першая групоўка настойвала на сістэматычным ужыванні тэрарыстычных метадаў, другая ж настойвала на працягу старой тактыкі. Рознагалоссі паміж дзвюма групамі прывялі да расколу «Зямлі і волі» ў сярэдзіне 1879 года на дзве арганізацыі — «Народную волю» і «Чорны перадзел».

Літаратура

• Линков Я. И. Революционная борьба А. И. Герцена и Н. П. Огарева и тайное общество «Земля и воля» 1860-х гг. (руск.). — М., 1964.
• Ткаченко П. С. Революционная народническая организация «Земля и воля» (1876–1879 гг.) (руск.). — М., 1961.