Каменьскі бой

Каменьскі бой — бой паміж 1-й ротай 78-га Слуцкага стралковага палка Арміі Краёвай і дзвюма брыгадамі савецкіх партызан, які адбыўся неўзабаве пасля поўначы 14 мая 1944 года^{[~ 1]} ў вёсцы Камень, на ўскраіне Налібоцкай пушчы.

Каменьскі бой
Асноўны канфлікт: Вялікая Айчынная вайна
Дата	14 мая 1944
Месца	вёска Камень
Праціўнікі
Камандуючыя

Нечаканая і добра падрыхтаваная атака нанесла вялікія страты польскаму гарнізону. Нягледзячы на нечаканасць і перавагу праціўніка, салдаты Арміі Краёвай аказалі супраціўленне і здолелі пратрымацца да прыбыцця дапамогі

Перадумовы

Пасля завяршэння польскай абарончай вайны Стаўбцоўскі павет разам з астатнімі памежнымі тэрыторыямі апынуўся пад уладай Савецкага Саюза^[5]. У той жа час шырокая Налібоцкая пушча стала прытулкам для чырвонаармейцаў, якім удалося пазбегнуць нямецкага палону, і для яўрэяў, якія ўцяклі з бліжэйшых гета^[6]. Гэтыя рыхлыя групы пад кіраўніцтвам савецкіх афіцэраў і камісараў пачалі пераўтварацца ў рэгулярныя партызанскія атрады^[6].

На мяжы 1941/42 гадоў у былым Стаўбцоўскім павеце былі створаны першыя структуры Арміі Краёвай^[7]. У адпаведнасці з указаннямі штаба Арміі Краёвай польскае падполле не прадпрынімала сур'ёзных ваенных дзеянняў. Толькі 3 чэрвеня 1943 года на базе Стаўбцоўскага цэнтра Навагрудскай акругі Арміі Краёвай быў арганізаваны Польскі партызанскі атрад^[8], які пачаў сваю дзейнасць атакай на Івянец (19 чэрвеня 1943 г.)^[9]. Нягледзячы на вялікія страты, панесенныя падчас нямецкай карнай аперацыі ў Налібоцкай пушчы, да канца лістапада 1943 атрад Арміі Краёвай дасягнуў колькасці асабовага складу, эквівалентнага батальёну^[10].

Першапачаткова, адносіны паміж польскімі і савецкімі партызанамі былі добрымі^[11]. Але пасля разрыва дыпламатычных адносін СССР з польскім урадам у выгнанні і аслабленнем пазіцый Польшчы ў шэрагах антыгітлетаўскай кааліцыі, яны хутка пагоршыліся^[12]. 1 снежня 1943 года было выкрадзена камандаванне польскага батальёна, якое пасля запрашэння палкоўніка Р. А. Сідарка (псеўданім «Дубаў») накіравалася ў штаб Івянецкага партызанскага злучэння для ўдзелу ў ваенным савеце. У той жа час савецкія партызанскія брыгады пачалі раззбройваць і ліквідаваць падраздзяленні без афіцэраў^[13]. Некалькі дзясяткаў польскіх салдат былі расстраляныя падчас раззбраення, або забітыя ў палоне^[14][15]. Пяцёра выкрадзеных афіцэраў былі дастаўлены па паветры на другі бок фронту^[16]. Астатніх палонных групамі па 3-4 чалавекі перадавалі ў асобныя савецкія партызанскія атрады дзе падвяргалі строгаму нагляду^[17]. З чатырохсот чалавек батальёна на свабодзе застаўся толькі прыблізна батальён коннай разведкі з шасцідзесяці чалавек, пад камандаваннем прапаршчыка Здзіслава Нуркевіча (псеўданім «Ноч»)^{[~ 2]}. Пазбег палону і намеснік камандзіра батальёна падпаручык Адольф Пільх (псеўданім «Гура»), які прыняў камандаванне ацалелымі салдатамі^[19]

Бой

Наступствы

Заўвагі

1. Гэта дата прысутнічае ў справаздачы лейтэнанта «Гуры» ад 14 мая 1944 для камандавання Абводу Навагрудак АК, так і ў дэпешы Р. А. Сідарка намесніку БШПР Івану Ганенка ад 18 мая 1944^[1][2]. Але ў некаторых крыніцах можна знайсці інфармацыю, што савецкі напад на Камень адбыўся ноччу 14/15 мая^[3][4][2]
2. Раззбраення таксама пазбегла група партызан з дваццаці чалавек з вобласці Маладзечна, якая размяшчалася паблізу ад галоўнага лагера стаўбцоўскага батальёна. Маладзечанцы, да якіх далучыўся плутонавы «Гара», здолелі злучыцца з эскадронам харунжага Нуркевіча. Аднак 4 снежня яны вырашылі пакінуць пагражаемую тэрыторыю і перайсці на Віленшчыну. Гл.:^[18]