Каркасон (настольная гульня)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Каркасон (значэнні).

Каркасо́н (ням.: Carcassonne) — настольная стратэгічна-эканамічная гульня нямецкага стылю, распрацаваная Клаусам-Юргенам Урэдэ^[en] у 2000 годзе. Упершыню была выдадзена кампаніяй «Hans im Glück» у Германіі.

У 2001 годзе гульня была ўдастоена ўзнагароды «Гульня года^[en]» ў Германіі, а ў 2004 годзе намініравалася на «Гульню года» ў Чэхіі. У цяперашні час «Каркасон» выпускаецца многімі сусветнымі выдаўцамі настольных гульняў. У 2014 годзе быў выкананы рэдызайн гульні. Перазапуск адбыўся ў снежні 2014 года: тады ў продаж паступіла англамоўная версія новай рэдакцыі «Каркасона». Гульня засталася ранейшай, але змяніла афармленне: над вокладкай гэтым разам папрацаваў Крыс Куільямс, а над квадратамі зямель — Анна Пецке. Дзеля сумяшчальнасці новай рэдакцыі гульні з першапачатковай версіяй і ўсімі дапаўненнямі, рубашку квадратаў пакінулі ранейшай. Да базавых кампанентаў у камплект гульні былі дададзены міні-дапаўненні «River» («Рака») і «The Abbot» («Абат»). На 2018 год у свеце прададзена больш за 10 мільёнаў экзэмпляраў гульні (улічваючы дапаўненні)^[1].

Гульня заключаецца ў пакрокавым збіранні гульнявога поля з квадратаў (тайлаў) і размяшчэнні на ім фішак сваіх падданых (міплаў). У залежнасці ад таго, на якую мясцовасць пастаўлена фішка — на горад, поле, манастыр ці дарогу, яна становіцца адпаведна рыцарам, селянінам, манахам або разбойнікам і прыносіць гульцу пэўную суму ачкоў пасля завяршэння будаўніцтва аб’екта або па завяршэнні гульні.

Правілы

Стварэнне поля

У пачатку гульні на поле выкладваецца «стартавы квадрат». У фірмовай версіі ён адрозніваецца ад астатніх іншай расфарбоўкай рубашкі. Стартавы квадрат змяшчае ўсе магчымыя элементы мясцовасці (горад, дарогу і поле), што выключае праблему нестыкоўкі квадратаў. Пасля гэтага гульцы вызначаюць, у якім парадку будуць хадзіць, і пачынаюць па чарзе даставаць квадраты і выкладваць гульнявое поле. Квадраты можна ставіць толькі так, каб яны датыкаліся хаця б адным бокам да ўжо выстаўленых квадратаў. Прычым мясцовасць на іх павінна састыкоўвацца (дарогі з дарогамі, гарады з гарадамі, палі з палямі).

Фішкі падданых

Міплы — фішкі падданых.

Кожны гулец мае 8 фішак падданых (адна з іх выкарыстоўваецца для падліку ачкоў). Пасля таго, як гулец выставіў чарговы «квадрат» гульнявога поля, ён можа выставіць на гэты квадрат аднаго свайго падданага. Пры гэтым гулец не можа ставіць фігурку на ўжо заняты іншым гульцом аб’ект (горад, дарогу або поле). Аднак у працэсе гульні аб’екты могуць аб’ядноўвацца ў адно цэлае. Фігуркі вяртаюцца да гульца пасля таго, як іх аб’ект завершаны. Адпаведна фішка можа прыносіць ачкі некалькі разоў за гульню. Выключэнне складаюць сяляне — яны застаюцца на полі да канца гульні.

Ачкі

Выстаўленыя на поле фішкі прыносяць ачкі, як толькі аб’ект, які яны займаюць, завершаны. Гэта значыць, як толькі дарога аказалася скончана з абодвух канцоў, як толькі горад цалкам акружаны сценамі, а манастыр — акружаны са ўсіх дзевяці бакоў любымі квадратамі. Недабудаваныя аб’екты, а таксама занятыя сялянамі палі прыносяць ачкі ў канцы гульні, аднак у некаторых выпадках недабудаваныя аб’екты ацэньваюцца ніжэй, чым дабудаваныя.

Канец гульні

Гульня заканчваецца, як толькі заканчваюцца не выстаўленыя на гульнявое поле квадраты. Пасля гэтага выконваецца падлік ачкоў для фішак, што яшчэ стаяць на полі. Перамагае гулец, які набраў больш за ўсіх ачкоў.

Камплектацыя гульні

• 72 квадраты ўчасткаў зямлі
• 40 фішак: па 8 кожнага з пяці колераў
• Поле шкалы падліку ачкоў
• Правілы гульні

Турніры па гульні Каркасон

Чэмпіянаты свету

Чэмпіянаты свету праводзяцца штогадова, пачынаючы з 2006 года. Традыцыйна чэмпіянаты праводзяцца ў межах выставы SPIEL у горадзе Эсэн. У чэмпіянаце могуць прыняць удзел пераможцы нацыянальных турніраў. У 2020 годзе турнір не праводзіўся ў сувязі з пандэміяй COVID-2019. У 2021 годзе на турніры ўпершыню прынялі ўдзел па два прадстаўнікі ад краіны. Беларусы ўдзельнічаюць у Чэмпіянаце свету па Каркасоне з 2024 года^[2].

Год	Чэмпіён свету	2 месца	3 месца	4 месца	Колькасць удзельнікаў
2006	Ralph Querfurth	Michael Wischounig	David Korejtko	David Erdos	16
2007	Sebastian Trunz	Chen Wei-Chi	Janne Jaula	Henrik Fürstenberg	20
2008	Ralph Querfurth	Martin Mojžiš	Sebastian Trunz	Stefan Leopoldseder	20
2009	Ralph Querfurth	Daniel Geromboux	Matej Tabak	Petri Savola	20
2010	Ralph Querfurth	Martin Mojžiš	Matej Tabak	Randy Dreger	22
2011	Els Bulten	Shinnosuke Komukai	Robert Mützner	Martin Moijzis	24
2012	Martin Mojžiš	Stefan Leopoldseder	Matej Tabak	Els Bulten	26
2013	Pantelis Litsardopoulos	Martin Mojžiš	Aleksejs Peguševs	Maciej Śmieszek	36
2014	Takafumi Mochizuki	Pantelis Litsardopoulos	Matej Tabak	Ricardo Gomes	34
2015	Pantelis Litsardopoulos	Takafumi Mochizuki	Els Bulten	Humberto Fukuda	32
2016	Vladimir Kovalev	Pantelis Litsardopoulos	Vannes Vansina	Matej Tabak	36
2017	Tomasz Preuss	Pantelis Litsardopoulos	Davide Sandrin	Matej Tabak	38
2018	Genro Fujimoto	Marian Curcan	Kolja Stratmann	Tomasz Preuss	34
2019	Marian Curcan	Ying Chien Chien	Timofei Gretsenko	Paolo Ballabeni	36
2021	Maciej Polak	Melvin Quaresma	Tomasz Preuss	Nuno Torres	42
2022	Árpád Gere	Min-Wei Chen	Martin Mojžiš	Hogne Jorgensen	34
2023	Matt Tucker	Aleksejs Peguševs	Patrick Bekkenutte	Xiangyu Qin	42
2024	Daniel Angelats	József Tihon	Bogdan Curcan	Ning Ding	46

Камандныя анлайн-чэмпіянаты

Пачынаючы з 2020 года арганізацыя сarcassonne.сat пачала праводзіць анлайн-турніры па гульні Каркасон сярод зборных каманд. Пачынаючы з другога каманднага чэмпіяната свету, турніры прызнаны афіцыйнымі выдаўцом Каркасона Hans Im Gluck і праходзяць пры падтрымцы выдаўца. Апрача чэмпіянатаў свету, carcassonne.cat арганізуе камандныя чэмпіянаты Еўропы (ETCOC). Аналаг еўрапейскага кантынентальнага турніра для Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі (Copa America) праводзіць арганізацыя Carcassonne Brasil.

WTCOC

Год	Чэмпіён свету	2 месца	3 месца	4 месца	Колькасць удзельнікаў
2020	Японія	Расія	Германія	Румынія	21
2021	Японія	Расія	Румынія	Каталонія	29
2022	Японія	Кітай	RCP	Партугалія	25
2023	Кітай	RCP	Латвія	Іспанія	32
2024	Японія	Францыя	Венгрыя	Вялікабрытанія	36

ETCOC

Год	Чэмпіён свету	2 месца	3 месца	4 месца	Колькасць удзельнікаў
2020	Германія	Расія	Украіна	Вялікабрытанія	14
2021	Расія	Украіна	Латвія	Румынія	22

Copa America

Год	Чэмпіён свету	2 месца	3 месца	4 месца	Колькасць удзельнікаў
2021	Мексіка	ЗША	Бразілія	Калумбія	7

Асноўныя выдаўцы гульні

• «Hans im Glück» (2000 — цяперашні час) — Германія і многія краіны Цэнтральнай Еўропы
• «Devir» (2001 — цяперашні час) — Іспанія, Партугалія, Лацінская Амерыка
• «Rio Grande Games» (2001—2012) — Вялікабрытанія, ЗША
• «999 Games» (2002 — цяперашні час) — Нідэрланды
• «Мир Хобби» (2002 — цяперашні час) — Расія, СНД
• «Brain Games» (2004 — цяперашні час) — Краіны Балтыі
• «Z-Man Games» (2012 — цяперашні час) — Вялікабрытанія, ЗША

Узнагароды

• 2001 — нямецкая прэмія «Гульня года» (ням.: Spiel des Jahres).
• 2004 — намінацыя на чэшскую прэмію «Гульня года» (чэшск.: Hra Roku)^[3].