Карэн Аветыкавіч Тэр-Марцірасян
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Карэн Аветыкавіч (Аветавіч) Тэр-Марцірасян (28 верасня 1922, Тыфліс — 19 лістапада 2005) — савецкі і расійскі фізік-тэарэтык, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, член-карэспандэнт РАН (2000).
Remove ads
Біяграфія
Карэн Аветавіч Тэр-Марцірасян нарадзіўся ў горадзе Тбілісі (Тыфлісе), у армянскай сям’і. У 1943 г. ён скончыў Тбіліскі дзяржаўны ўніверсітэт, у 1945 г. паступіў у аспірантуру Ленінградскага фізіка-тэхнічнага інстытута (ЛФТІ).
Там пад кіраўніцтвам Якава Ільіча Фрэнкеля ў 1949 г. ён абараніў кандыдацкую дысертацыю і пачаў працаваць у тэарэтычным аддзеле ЛФТІ. Ужо ў самым пачатку сваёй навуковай кар’еры, за тры гады працы ў ЛФТІ Карэн Аветавіч атрымаў выбітныя вынікі ў вобласці ядзернай фізікі[3].
Remove ads
Навуковая дзейнасць
У 1952 г. Тэр-Марцірасян пабудаваў тэорыю кулонаўскай узрушанасці атамных ядзер, на грунце якой была эксперыментальна выяўлена несферычнасць шэрага цяжкіх ядзер. У 1968 г. гэтыя працы былі ганараваны Дзяржаўнай прэміяй.
У 1952—1954 гг. Карэн Аветавіч вырашыў квантава-механічную задачу трох цел для сіл нулявога радыуса дзеяння. Атрыманае ім ураўненне (праз некалькі гадоў абагульненае Л. Д. Фадзеевым для патэнцыялаў канчатковага радыуса) увайшло ў сусветную літаратуру пад імем ураўнення Скарнякава — Тэр-Марцірасяна.
Новы росквіт навуковай дзейнасці Карэна Аветавіча пачаўся ў 1955 г. пасля пераходу яго ў Інстытут тэарэтычнай і эксперыментальнай фізікі (ІТЭФ) у Маскве, дзе ў 1957 г. ён абараніў доктарскую дысертацыю. У ІТЭФ яго навуковыя інтарэсы пад уплывам Л. Д. Ландау і І. Я. Памеранчука зрушыліся ў бок тэорыі поля і фізікі элементарных часціц.
Супольна з І. Т. Дзятлавым і В. В. Судаковым вырашыў сістэму «паркетных» ураўненняў квантавай электрадынамікі — задача, якую Ландау лічыў невырашальнай. Найбольшую вядомасць прынеслі Карэну Аветавічу яго класічныя вынікі ў тэорыі моцных узаемадзеянняў пры высокіх энергіях. Супольна з У. Н. Грыбавым і І. Я. Памеранчуком ён стварыў тэорыю пунктаў галінавання ў плоскасці комплекснага вуглавога моманту, даследаваў працэсы з мультырэджэённай кінематыкай, даў тэарэтычнае апісанне растучых сячэнняў і пабудаваў тэорыю крытычнага і звышкрытычнага памерона.
Пазней ім была пабудавана тэорыя размеркавання адронаў па множнасці пры высокіх энергіях. На яе аснове была развіта тэорыя нараджэння часціц у адрон-адронных і адрон-ядзерных сутыкненнях пры высокіх энергіях. Гэта тэорыя дагэтуль з’яўляецца асноўным фенаменалагічным падыходам да апісання адронных узаемадзеянняў пры высокай энергіі і натуральным чынам спалучаецца з колам ідэй квантавай хромадынамікі[3].
Карэн Аветавіч быў заснавальнікам і на працягу 35 гадоў з’яўляўся нязменным кіраўніком кафедры фізікі элементарных часціц МФТІ. Праз яго рукі прайшлі сотні маладых фізікаў, якія сталі спецыялістамі не толькі ў вобласці фізікі ядра і элементарных часціц, але і ў іншых галінах навукі.
Шматгадовая падзвіжніцкая педагагічная дзейнасць Карэна Аветавіча і яркасць яго творчай індывідуальнасці прывялі да стварэння ўнікальнай навуковай школы тэарэтычнай фізікі.
У 2000 г. быў абраны членам-карэспандэнтам РАН.
Бібліяграфія
- Волошин М. Б., Тер-Мартиросян К. А. Теория калибровочных взаимодействий элементарных частиц. — М., 1984.
Remove ads
Узнагароды
- Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга[4]
- Дзяржаўная прэмія СССР (1968).
- Премия имени И. Я. Померанчука «…за фундаментальный вклад в квантовую механику и квантовую теорию поля» (1999).
Крыніцы
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads