Крушэнне Embraer Legacy пад Кужэнкіна

Крушэнне Embraer Legacy пад Кужэнкіна — авіяцыйная катастрофа, якая адбылася 23 жніўня 2023 года, калі ў раёне пгт. Кужэнкіна (Балагоўскі раён, Цвярская вобласць, Расія) разбіўся бізнес-джэт Embraer Legacy 600.

Крушэнне Embraer Legacy пад Кужэнкіна
Агульныя звесткі
Дата	23 жніўня 2023
Час	18:20
Месца	Кужэнкіна, Балагоўскі раён, Цвярская вобласць
Загінулыя	10
Параненыя	0[1]
Паветранае судна
Мадэль	Embraer Legacy 600
Авіякампанія	ААТ «МНТ-Аэро»
Пункт вылету	Масква
Пункт прызначэння	Санкт-Пецярбург
Бартавы нумар	RA-02795
Пасажыры	7
Экіпаж	3
Выжылых	0

Яўген Прыгожын (злева) і Дзмітрый Уткін (справа) знаходзіліся на борце самалёта.

Самалёт

Самалёт Embraer Legacy 600 быў выраблены бразільскай кампаніяй Embraer^[2]. Бартавы нумар — RA-02795, серыйны — 14501008^[3]. Перыяд эксплуатацыі на момант трагедыі — 16 гадоў^[4]. У кастрычніку 2007 года самалёт быў пастаўлены авіякампаніі Linxair, а затым перадаваўся некалькім іншым^[3].

У верасні 2020 года борт набыў кіраўнік ПВК «Вагнер» Яўген Прыгожын^[5]. Самалёт зарэгістраваны на ААТ «МНТ-Аэро»^[4]. Бізнес-джэт накіроўваўся з Масквы ў Санкт-Пецярбург^[6].

Экіпаж і пасажыры

На борце знаходзілася сем пасажыраў і трое членаў экіпажа^[5][7].

Паводле Расавіяцыі, у склад экіпажа ўваходзіў камандзір Аляксей Леўшын, другі пілот Рустам Карымаў і бортправадніца Крысціна Распопава. На борце знаходзіліся прадстаўнікі ПВК «Вагнер» — Сяргей Прапусціў, Яўген Макаран, Аляксандр Тотмін, Валерый Чкалаў, Мікалай Матусееў^[8]. Сярод пасажыраў значыліся сам Яўген Прыгожын^[9] і Дзмітрый Уткін, які стаяў ля вытокаў «Вагнера»^[10][11][12].

27 жніўня была завершана генетычная экспертыза ахвяр катастрофы, у выніку чаго афіцыйна пацвердзілася гібель усіх заяўленых асоб^[13].

Катастрофа

Каманда паплечнікаў Яўгена Прыгожына вылецела з маскоўскага аэрапорта Шарамеццева на двух Embraer Legacy 600, адзін з якіх быў RA-02795^[14]. Другі борт даляцеў да пункту прызначэння без здарэнняў, але пасля вярнуўся ў Маскву^[15][16].

Загінулая сцюардэса Крысціна Распопава паведамляла пра затрымку вылету RA-02795 з неўстаноўленых прычын^[17]. Некаторы час борт утрымліваў вышыню, пасля чаго на працягу некалькіх хвілін зніжаўся і зноў набіраў вышыню (максімальна — да 30,1 тысячы футаў або 9,1 кіламетра). У 18:19 ён пачаў падаць, страціўшы сем тысяч футаў (2,4 кіламетра) вышыні за 30 секунд. На відэа катастрофы відаць, што самалёт набліжаўся да зямлі плазам, без часткі крыла і хваста, руйнуючыся ў паветры. Таксама відавочцы паведамлялі, што чулі два выбухі^[14][18]. Апошнія даныя ад авіямашыны былі атрыманы ў 18:20:14 на вышыні 19 725 футаў (каля 6 кіламетраў)^[19].

Самалёт разбіўся ў раёне пгт. Кужэнкіна. Яго паліўныя бакі ўзарваліся, пачаўся маштабны пажар^[14].

Бі-бі-сі адзначыла адсутнасць якой-небудзь інфармацыі аб падачы сігналу бедства, што, на думку навіннай службы, паказвае на няздольнасць экіпажа падаць такі сігнал альбо з-за маштабнага выхаду з ладу абсталявання, альбо з-за страты прытомнасці людзьмі на борце^[17].

Момант падзення трапіў на відэа, якое было апублікавана ў тэлеграм-каналах Baza і Mash. МНС РФ пацвердзіла факт крушэння самалёта і заявіла пра гібель дзесяці чалавек^[5][6]. Як пісала Baza, практычна ўсе загінулыя моцна абгарэлі, для ўстанаўлення іх асоб хутчэй за ўсё спатрэбіцца экспертыза ДНК. Паводле інфармацыі канала, у аднаго з загінулых нібыта адарвана галава, у іншага — моцна раздроблены твар^[7].

Версіі

Сярод СМІ і аглядальнікаў найбольш распаўсюджанымі з’яўляюцца версіі крушэння самалёта ў выніку выбуху на борце, або ў выніку абстрэлу з зямлі. Дадзеныя крыніцы не разглядаюць версію негвалтоўнай смерці Прыгожына ў сувязі з палітычнай перадгісторыяй катастрофы (гл. Мяцеж ПВК «Вагнер»)^[17].

Звязаны з ПВК «Вагнер» канал Grey Zone сцвярджаў, што самалёт быў збіты СПА^[6]. На карысць гэтай версіі ў тым ліку кажуць шматлікія прабоіны на абломках, якія нагадваюць уздзеянне паражальных элементаў ракет класа «зямля-паветра»^[14]. Аднак таксама ёсць шэраг аргументаў на карысць выбуху ўнутры самалёта. Паводле звестак сайта Flightradar24, борт перад падзеннем падняўся на 28 тысяч фунтаў (больш за 8,5 кіламетраў), што з’яўляецца недасягальнай вышынёй для большасці сістэм СПА. Для дасягнення гэтай вышыні спатрэбіўся б комплекс сярэдняй далёкасці, ракеты якога нанеслі б самалёту значна большую шкоду, чым паказаная на відэа відавочцаў^[20].

Існуе версія крушэння самалёта ў выніку выбуху на борце, якая тлумачыць разбурэнне самалёта ў паветры і воблачка ў небе, якое магло ўтварыцца з-за падрыву. Тэлеграм-канал Shot заявіў, што бомба была закладзена ў адсеку шасі: выбух маментальна разгерметызаваў самалёт, адарваў крыло, якое, у сваю чаргу, адарвала стабілізатар. Паводле Бі-бі-сі, бомбу было б цяжка незаўважна закласці ў нішы шасі, а яе выбух павінен быў бы прывесці да ўзгарання паліва самалёта — на відэазапісах не было зафіксавана гарэнне авіямашыны ў палёце. Як пісаў тэлеграм-канал Baza, выбухоўка магла быць закладзена ў хваставым адсеку, што тлумачыць аддзяленне хваста самалёта і яго падзенне асобна, але не тлумачыць аддзяленне крыла ў паветры^[17].

Рэакцыя

Стыхійны мемарыял каля цэнтра ПВК у Санкт-Пецярбургу.

Следчы камітэт Расіі распачаў крымінальную справу па арт. 263 КК РФ аб парушэннях правіл эксплуатацыі паветранага судна^[4].

Асвятленне катастрофы абмежавалася кароткім 30-секундным рэпартажам у вячэрнім выпуску «Время», вядучай навіннай праграмы дзяржаўнага тэлеканала «Першы канал». Прэс-сакратар Прыгожына адмовілася каментаваць інцыдэнт. Каля цэнтра Вагнера ў Санкт-Пецярбургу пакінулі кветкі і запалілі свечкі^[21].

Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін, які быў 23 жніўня на мерапрыемстве, прысвечаным 80-годдзю Курскай бітвы, не каментаваў крушэнне Embraer Legacy^[22]. 24 жніўня ён выразіў спачуванні сем’ям загінулых у авіякатастрофе^[23].

У адказ на навіну пра смерць Прыгожына афіцыйныя асобы ЗША, у тым ліку прэс-сакратар Савета нацыянальнай бяспекі Эдрыен Уотсан і Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн, адзначылі, што гэта не стала «сюрпрызам»^[24]. Амерыканскія^[25] і ўкраінскія^[26] афіцыйныя асобы лічылі катастрофу помстай расійскіх уладаў Прыгожыну.