Лейбарысцкая партыя (Вялікабрытанія)

Лейбарысцкая партыя Вялікабрытаніі (англ.: Labour Party — Рабочая партыя) — адна з дзвюх вядучых палітычных партый у Злучаным Каралеўстве. Партыя левацэнтрысцкая, падкрэслівае патрэбу ва ўзмацненні дзяржаўнага ўмяшання ў эканоміку, сацыяльнай справядлівасці і ўмацаванні правоў працоўных. З 11 мая 2010 года ў апазіцыі і з’яўляецца «Вернай апазіцыяй Яе Вялікасці» (афіцыйная апазіцыя).

Лейбарысцкая партыя
Labour Party
Лагатып новага лейбарызма: "Новы лейбарызм, новая Брытанія"
Лідар	Кір Стармер (з 2020 года)[1]
Дата заснавання	1900
Штаб-кватэра	Вэстмінстэр
Краіна	Вялікабрытанія
Ідэалогія	Сацыял-дэмакратыя, дэмакратычны сацыялізм
Інтэрнацыянал	Партыя еўрапейскіх сацыялістаў[d] Сацыялістычны рабочы інтэрнацыянал[d] (1940) Прагрэсіўны альянс[2]
Саюзнікі і блокі	Партыя еўрапейскіх сацыялістаў,Сацыялістычны Інтэрнацыянал
Маладзёжная арганізацыя	Маладыя лейбарысты[d]
Колькасць членаў	552 000[3]
Месцаў у Палаце обшчын	202 з 650 (2019)
Месцаў у Палаце лордаў	183 з 795 (2019)
Месцаў у Еўрапарламенце	10 з 73 (2019)
Сайт	labour.org.uk
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Лейбарысцкая партыя.

Заснавана ў 1900 годзе як Камітэт працоўнага прадстаўніцтва; з 1906 года называецца «Лейбарысцкай». У лютым 1918 года прыняты Статут Лейбарысцкай партыі — Канстытуцыя ЛПВ. У жніўні 1918 года прыняты праграмны дакумент «Праца і новы сацыяльны парадак».

Арыентацыя — сацыял-дэмакратычная, партыя звязана з прафсаюзным рухам, а таксама накіраваная на грамадскае рэгуляванне эканомікі. Упершыню прыйшла да ўлады ў 1924 годзе.

Лейбарысты знаходзіліся ва ўладзе з 1997 года, калі на выбарах ім удалося апярэдзіць сваіх традыцыйных праціўнікаў, кансерватараў, на 253 мандаты. На выбарах 2001 года лейбарысты паўтарылі поспех папярэдніх выбараў. На парламенцкіх выбараў 2005 года лейбарысты атрымалі 9.562.122 галасоў і 356 мандатаў у Палаце абшчын супраць 198 у кансерватараў. Усе гэтыя выбары партыя выйграла пад кіраўніцтвам Тоні Блэра рэфарматара партыі. Блэр сышоў у адстаўку ў 2007 годзе пад ціскам грамадскасці, якая абвінавачвала яго ў развязванні іракскай вайны 2003 года. На выбарах у Еўрапарламент 2009 года Партыя заняла трэцяе месца па колькасці галасоў (2.381.760 або 15,7 %) і атрымала 13 мандатаў — удвая менш кансерватараў і столькі ж, колькі Партыя незалежнасці Злучанага Каралеўства. Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Гордан Браўн, які ўзначальваў партыю, расцаніў паражэнне лейбарыстаў на выбарах у парламент, якія прайшлі 6 мая 2010 года, як негатыўную ацэнку яго дзейнасці выбаршчыкамі. Пасля гэтага Браўн не стаў ні прэтэндаваць на пасаду лідара Лейбарысцкай партыі, ні падтрымліваць каго-небудзь з кандыдатаў.

Лідар Лейбарысцкай партыі 2020 года — Кір Стармер.

Вынікі партыі на парламенцкіх выбарах

Выбары	Лідар партыі	Галасоў		Месцаў у ніжняй палаце		Пазіцыя (месца)	Сфармаваны ўрад
		Кол-ць	%	Кол-ць	±
1900	Кейр Хардзі	62 698	1.8	2	Упершыню	5-е	Кансерватары і ліберальныя юніяністы
1906		321 663	5.7	29	▲ 27	▲ 4-е	Лібералы
Студзень 1910	Артур Хендэрсан	505 657	7.6	40	▲ 11	4-е	Ліберальная меншасць
Снежань 1910	Джордж Барнс	371 802	7.1	42	▲ 2	4-е
1918	Уільям Адамсан	2 245 777	21.5	57	▲ 15	4-е	Лібералы і кансерватары
1922	Джон Клайнс	4 076 665	29.7	142	▲ 85	▲ 2-е	Кансерватары
1923	Джэймс Рамсей Мак-Дональд	4 267 831	30.7	191	▲ 49	2-е	Лейбарысцкая меншасць
1924		5 281 626	33.3	151	▼ 40	2-е	Кансерватары
1929		8 048 968	37.1	287	▲ 136	▲ 1-е	Лейбарысцкая меншасць
1931	Артур Хендэрсан	6 339 306	30.8	52	▼ 235	2-е	Кансерватары, лібералы і нацыянальныя лейбарысты
1935	Клемент Этлі	7 984 988	38.0	154	▲ 102	2-е	Кансерватары, нацыянальныя лібералы і нацыянальныя лейбарысты
1945		11 967 746	47.7	393	▲ 239	▲ 1-е	Лейбарысты
1950		13 266 176	46.1	315	▼ 78	1-е
1951		13 948 883	48.8	295	▼ 20	2-е	Кансерватары
1955		12 405 254	46.4	277	▼ 18	2-е
1959	Х’ю Гейтскел	12 216 172	43.8	258	▼ 19	2-е
1964	Гаральд Вільсан	12 205 808	44.1	317	▲ 59	▲ 1-е	Лейбарысты
1966		13 096 629	48.0	364	▲ 47	1-е
1970		12 208 758	43.1	288	▼ 78	2-е	Кансерватары
Люты 1974		11 645 616	37.2	301	▲ 13	▲ 1-е	Лейбарысцкая меншасць
Кастрычнік 1974		11 457 079	39.2	319	▲ 18	1-е	Лейбарысты
1979	Джэймс Калаган	11 535 218	36.9	269	▼ 50	2-е	Кансерватары
1983	Майкл Фут	8 456 934	27.6	209	▼ 60	2-е
1987	Ніл Кінак	10 029 270	30.8	229	▲ 20	2-е
1992		11 560 484	34.4	271	▲ 42	2-е
1997	Тоні Блэр	13 518 167	43.2	418	▲ 147	▲ 1-е	Лейбарысты
2001		10 724 953	40.7	413	▼ 5	1-е
2005		9 562 122	35.3	356	▼ 57	1-е
2010	Гордан Браўн	8 604 358	29.1	258	▼ 91	2-е	Кансерватары і ліберальныя дэмакраты
2015	Эд Мілібэнд	9 344 328	30.5	232	▼ 26	2-е	Кансерватары
2017	Джэрэмі Корбін	12 874 985	40.0	262	▲ 30	2-е	Кансерватыўная меншасць (дагавор паміж кансерватарамі і паўночнаірландскімі юніяністамі)
2019		10,269,076	32.1	202	▼ 60	2-е	Кансерватары
2024	Кір Стармер	9,686,329	33.7	412	▲ 210	1-е	Лейбарысты

Спіс лейбарысцкіх прэм’ер-міністраў[4]

№	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў
56		Джэймс Рамсей Мак-Дональд (першы тэрмін) (1866—1937)	22 студзеня 1924	4 лістапада 1924
58		Джэймс Рамсей Мак-Дональд (другі тэрмін) (1866—1937)	5 чэрвеня 1929	7 чэрвеня 1935
62		Клемент Этлі (1883—1967)	27 ліпеня 1945	26 кастрычніка 1951
67		Гаральд Вільсан (першы тэрмін) (1916—1995)	16 кастрычніка 1964	19 чэрвеня 1970
69		Гаральд Вільсан (другі тэрмін) (1916—1995)	7 сакавіка 1974	5 красавіка 1976
70		Джэймс Калаган (1912—2005)	5 красавіка 1976	4 траўня 1979
73		Тоні Блэр (нар. 1953)	2 мая 1997	27 чэрвеня 2007
74		Гордан Браўн (нар. 1951)	27 чэрвеня 2007	11 мая 2010
80		Кір Стармер (нар. 1962)	5 ліпеня 2024

Зноскі

1. New Labour leader Keir Starmer vows to lead party into 'new era', BBC News (4 красавіка 2020 года) (англ.)
2. http://progressive-alliance.info/2810-2/ Праверана 15 сакавіка 2019.
3. https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/SN05125
4. Past Prime Ministers, Her Majesty’s Government (англ.)